Νεκροταφείο Άγιου Λουκά (Άι Λούκας)

υπό Χρ. Τσούντα

“…Άλλο νεκροταφείον των αυτών χρόνων ανεκαλύφθη παρά τον όρμον του Αγίου Λουκά εις τα βορειοδυτικά της νήσου, ολίγον νοτιώτερον του όρμου των Γραμμάτων. Ενταύθα ανέσκαψα 94 τάφους κειμένους πάντας πλησίον αλλήλων, πλην ενός, όστις ανεκαλύφθη εις ικανήν από των λοιπών απόστασιν. Το σχήμα αυτών και τα κτερίσματα ήσαν όμοια τοις των τάφων της Χαλανδριανής. Εις τα δυτικά δε της νήσου εν θέσει Πήδημα παρά το Κίνι επληροφορήθην ότι ευρέθησαν κατά την φύτευσιν αμπέλου δύο ή τρεις τάφοι και εν αυτοίς τρία μαρμάρινα ειδώλια∙ η θέσις καλύπτεται σήμερον υπό αμπελώνων και εάν υπήρχον ενταύθα πλείονες τάφοι σωζόμενοι μέχρι των χρόνων ημών, βεβαίως θ’ ανεκαλύπτοντο και θα εγίνοντο γνωστοί∙ ή δεν υπήρχον λοιπόν εξ αρχής άλλοι τάφοι ή ανεσκάφησαν προ πολλού και ελησμονήθησαν. Οι τάφοι Χαλανδριανής και Αγ. Λουκά κείνται αμέσως υπό την επιφάνειαν της γης και μόνον εις όσα μέρη επεσώρευσαν αι βροχαί χώματα πολλά ευρίσκονται τα καλύμματα βαθύτερον. Το σχήμα δ’ αυτών και η κατασκευή διαφέρουσιν ουσιωδώς από του σχήματος και της κατασκευής των τάφων των άλλων νήσων∙ διότι εν Σύρω ένα μόνον τάφον, δυστυχώς σεσυλημένον, είδον όμοιον προς τους της Πάρου και Αμοργού, ήτοι εκ τεσσάρων ορθίων πλακών κατεσκευασμένον, πάντες δ’ οι λοιποί ήσαν εκτισμένοι εκ μικρών αργών λίθων άνευ πηλού.  

Εκ των 94 τάφων του εν Αγ. Λουκά νεκροταφείου οι 65 ήσαν τετράπλευροι και 11 μόνον στρογγύλοι. Οι αριθμοί ούτοι υποβάλλουσι την εικασίαν ότι εν Αγίω Λουκά έχομεν το νεκροταφείον μιας κώμης”.

Χρ. Τσούντας, Κυκλαδικά: Εφημερίς Αρχαιολογική, 1899 (σελ. 79)