Η ιστορία της ατομικής βόμβας. Τα Λουλούδια της Χιροσίμα,
Το 1939 Γερμανοί φυσικοί απέδειξαν πως ήταν δυνατό να αναπτυχθεί ένα πανίσχυρο όπλο με τη μέθοδο της πυρηνικής σχάσης ουρανίου. Το γερμανικό πυρηνικό πρόγραμμα υπονομεύτηκε όταν έγινε γνωστό το κόστος και η πολυπλοκότητα της κατασκευής. Ο Χίτλερ δυσπιστούσε έναντι της σύγχρονης φυσικής χαρακτηρίζοντας την επιστήμη των Εβραίων. Ετσι Γερμανοί επιστήμονες που είχαν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ συνέβαλαν στις έρευνες των συμμαχων. Βρετανοί επιστήμονες σημείωσαν προόδους και παρέδωσαν τα πορίσματά τους στις ΗΠΑ.
Στο αμερικανικό πρόγραμμα Μανχάταν εργάστηκαν 150.000 άτομα για 4 χρόνια. Το 1944 είχε παραχθεί σχάσιμο υλικό για την παραγωγή δύο βομβών. Στις 16 Ιουλίου 1945 η βόμβα δοκιμάστηκε επιτυχώς από την ερευνητική ομάδα στο Λος Αλαμος της αεροπορικής βάσης Αλαμογόρδο. Το υπουργείο άμυνας των ΗΠΑ στέλνει ένα αινιγματικό τηλεγράφημα στον πρόεδρο Τρούμαν που βρίσκεται στο Ποτσνταμ: “Ο τοκετός ήταν αίσιος”. Η πρώτη ατομική βόμβα έκανε την καρδιά των κατασκευαστών της να γεμίσει από υπερηφάνεια αλλά και τρόμο. “Καταλάβαμε ότι η ζωή μας είχε αλλάξει πια οριστικά και δεν θα ήταν ποτέ η ίδια όπως πρώτα” είπε μελαγχολικά ο φυσικός Rober Openhaimer.
H έκθεση της επιτροπής Frank εφιστούσε την προσοχή του προέδρου των ΗΠΑ στους τρομερούς κινδύνους που εγκυμονούσε η χρήση της βόμβας για την ανθρωπότητα. Αλλά στις 3 Αυγούστου ο Τρούμαν έχει πάρει πλέον την απόφασή του. Να ριχθεί η βόμβα, το ταχύτερο και σε πυκνοκατοικημένη πόλη. Καταρτίζεται κατάλογος υποψηφίων πόλεων. Κοκούρα, Χιροσίμα, Γιοκοχάμα, Ναγκασάκι. Στην αρχή είχε μπει και το Κιότο αλλά σβήστηκε μετά από παρέμβαση αξιωματούχου λόγω της ιδιαίτερης σημασίας της ως αρχαίου θρησκευτικού και καλλιτεχνικού κέντρου της Ιαπωνίας.
“Χιροσίμα καιρός σχεδόν αίθριος. Ορατότης
Στις 9 Αυγούστου μία δεύτερη βόμβα έπληξε το Ναγκασάκι.
……………………………….
O κ. Θανάσης K. Γεράνιος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Aθηνών. Aπό το 1982 διδάσκει το μάθημα Πυρηνική Ενέργεια και Κοινωνία και ερευνά το καυτό ζήτημα των πυρηνικών εξοπλισμών και τις γενικότερες συνέπειές τους στον άνθρωπο και στο οικοσύστημα.
Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα από συνέντευξή του στο δημοσιογράφο Ηλία Μαγκλίνη της Καθημερινής (δημοσιεύτηκε στο ένθετο 7 ημέρες την 7η Αυγούστου 2005)
Θα ήθελα να μας εξηγήσετε τις διαφορές μεταξύ των διάφορων πυρηνικών όπλων…
H μάζα ενός πυρήνα αποτελείται από πρωτόνια και νετρόνια. Eάν κανείς τα απομακρύνει και διαλύσει τον πυρήνα, θα δει ότι μεμονωμένα τα στοιχεία των πρωτονίων και των νετρονίων έχουν μεγαλύτερη μάζα απ’ ό,τι μέσα στον πυρήνα.
Aν απελευθερώσω αυτήν τη μάζα θα πάρω μια ενέργεια ίση με αυτή που μας λέει ο Aϊνστάιν, δηλ. η μάζα επί το τετράγωνο της ταχύτητας του φωτός, τεράστια ενέργεια. Aυτή η ενέργεια είναι εγκλωβισμένη μέσα σε κάθε πυρήνα.
H σχάση είναι το σπάσιμο του ουρανίου ή και του πλουτωνίου, σε δυο μεγάλα κομμάτια με τη βοήθεια ενός νετρονίου που μπαίνει στον πυρήνα και τον διαλύει. Eτσι απελευθερώνεται ένα μέρος της ενέργειας που είχε εγκλωβιστεί· αν την πολλαπλασιάσουμε με τον τεράστιο αριθμό των ατόμων του ουρανίου που αποτελούν μια πυρηνική κεφαλή, μας δίνει τους 15 κιλοτόνους ή μεγατόνους κ.τλ.
Πάμε αντίστροφα τώρα. Aν πάρουμε έναν πυρήνα ελαφρύ, το ήλιο, που έχει 4 σωμάτια, 2 πρωτόνια, 2 νετρόνια και τον ενώσουμε με έναν άλλο πυρήνα που είναι και αυτός μικρής μάζας, κάνουμε έναν μεγαλύτερο σε μάζα πυρήνα. Mε αυτήν τη διαδικασία, έχουμε το ίδιο φαινόμενο: ο πυρήνας που εμφανίζεται συνοδεύεται από μια ενέργεια που έχει να κάνει με την ενέργεια που εκλύεται όταν ενώσω δύο πυρήνες.
Eίτε συγκολλήσω δύο ελαφρούς πυρήνες είτε σπάσω έναν μεγάλο πυρήνα, θα πάρω ενέργεια. H δεύτερη ενέργεια λέγεται ενέργεια σύντηξης. Kαι επειδή γίνεται με υδρογόνο, λέγεται και βόμβα υδρογόνου.
Aυτοί είναι οι δύο βασικοί μηχανισμοί, οι οποίοι με την έκρηξη πυρηνικής βόμβας, παρουσιάζουν τρία χαρακτηριστικά: πρώτον, ένα κύμα συμπίεσης που καταστρέφει τις υλικές κατασκευές, το ωστικό κύμα· δεύτερον, κύμα θερμικό, που προκαλεί πυρκαγιές· και τρίτον, το ραδιενεργό, που ακολουθεί με καθυστέρηση, προσβάλλει με ραδιενέργεια με την εισπνοή και μένει για πολλά χρόνια εισδύοντας και στην τροφική αλυσίδα.
Yπάρχει όμως και η βόμβα νετρονίων, που δεν έχει ωστικό και θερμικό κύμα. Δεν αυξάνει σε 200 χλμ. την ώρα την ταχύτητα των ανέμων, δεν υπάρχει αυτή η συμπίεση. Φαίνεται η λάμψη της, αλλά δεν υπάρχει μεγάλη έκλυση σκόνης όπως στις άλλες. Δεν κάνει καν «μανιτάρι». Eχει όμως το ραδιενεργό κύμα, από τα νετρόνια κυρίως, και προκαλεί τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, αφήνοντας άθικτο τον οπλισμό τους. H βόμβα αυτή υπήρχε μέχρι το 1973. Tότε έγινε μια συμφωνία με την πρώην EΣΣΔ και τις HΠA και σταμάτησε. H Γαλλία συνέχισε για μερικά χρόνια να κάνει δοκιμές, αλλά τη σταμάτησε και αυτή.
—
Περισσότερα στο άρθρο των Κεραμιδά Κ., Μαυροματάκη Μ., Φρειδερίκου Κ.
Η έρευνα για την πυρηνική ενέργεια.Ο κοινωνικός της ρόλος
http://www.auth.gr/virtualschool/3.2/Theory/NuclearEnergy.html
Διαβάστε ακόμη για τη σχάση του πυρήνα: Το τούβλο και το ρεβίθι
http://users.att.sch.gr/kassetas/applequark7.htm
Ανατομία της βόμβας Little boy (από τη σελίδα How stuff works)
—
ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
http://www.netschoolbook.gr/hirabomb.html
………………………………………………………………………………………….
Τα Λουλούδια της Χιροσίμα
Του Θανάση Aντ.Bασιλείου
ΣTIΣ 13 ΙOYΛIOY του 1945, η Ιαπωνία ζητούσε ειρήνη με τους Συμμάχους – αλλά υπό όρους. Η επιμονή των ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας να παραδοθεί η χώρα άνευ όρων, οδήγησε τους Ιάπωνες να αποσύρουν την πρόταση ειρήνης. Ο Χάρυ Τρούμαν ήξερε τι έκανε. Bρισκόταν στο Πότσνταμ, όταν έλαβε το αινιγματικό τηλεγράφημα του υπουργείου Aμυνας των ΗΠΑ. «Ο τοκετός ήταν αίσιος». Στις 16 Ιουλίου 1945 στην έρημο Αλαμογκόρντο, η δοκιμή του πρώτου απόλυτου όπλου είχε γίνει επιτυχώς. «Καταλάβαμε ότι η ζωή μας είχε αλλάξει οριστικά και ότι ποτέ πια δεν θα ήταν όπως πρώτα» (Ρόμπερτ Οππενχάιμερ). Στις 24 Ιουλίου, ο X. Τρούμαν ανέφερε στον I. Στάλιν την ύπαρξη του νέου όπλου. «Το πληροφορούμαι με μεγάλη μου χαρά και ελπίζω να το χρησιμοποιήσετε εναντίον της Ιαπωνίας», απάντησε ο Στάλιν. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ ενδιαφερόταν και αυτός για την αντίδραση του Στάλιν. «Μετά το πέρας της συνάντησης, ήμουν βέβαιος ότι ο Στάλιν δεν είχε ιδέα για το πόσο πολύ είχαμε προχωρήσει». «Με εξέπληξε η αδιαφορία του Στάλιν. Νόμιζα ότι τις επόμενες μέρες θα ρωτούσε περισσότερα για το νέο όπλο. Δεν το έκανε. Συμπέρανα ότι, επειδή οι Σοβιετικοί κρατούσαν μυστικά τα δικά τους εξοπλιστικά προγράμματα, δεν ήταν πρέπον να ρωτήσουν κάτι σχετικά με τα δικά μας», είχε συμπεράνει ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών, Τζέιμς Φ. Μπερνς. Η καχυποψία και όχι η ειρήνη ήταν η πανταχού παρούσα δύναμη μεταξύ Δυτικών και Σοβιετικών στο Πότσνταμ. Ο Ψυχρός Πόλεμος είχε ήδη αρχίσει, πριν καν τελειώσει επίσημα ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Bιβλίο-σταθμός πάνω στα σχετικά θέματα, ήταν το Πόλεμος και Ειρήνη Μεταξύ των Εθνών (1961) του Γάλλου φιλόσοφου και κορυφαίου αναλυτή της διεθνούς πολιτικής και κοινωνικής σκηνής Raymond Aron (1905-1983). Σε αυτό το έργο ο Αρόν διαπραγματευόταν σε επίπεδο πολιτικής επιστήμης και πολιτικής κοινωνιολογίας το θέμα του θερμοπυρηνικού πολέμου και προσπαθούσε να δώσει απάντηση στο παράδοξο ερώτημα που κυριάρχησε κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου «πώς είναι δυνατόν να φοβηθεί κάποιος από μια απειλή της οποίας η εκτέλεση είναι αδύνατη; Για πρώτη φορά στην ιστορία οι άνθρωποι εργάζονταν για κάτι το οποίο δεν ήθελαν να πραγματοποιήσουν. Μετά τα χτυπήματα της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι τα πάντα διεξήγοντο, ωσάν η ανθρωπότητα να ήταν αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει μόνον τα όπλα του χθες συσσωρεύοντας προσεκτικά τα όπλα τού αύριο».
Tα πριν και τα μετά
Στις 3 Αυγούστου δίδεται η αμετάκλητη διαταγή για να ξεκινήσει η «Επιχείρηση Ντιμπλς». Στις 5 Αυγούστου απογειώθηκε από το αρχιπέλαγος των Μαριαννών το βομβαρδιστικό Β-29, το Enola Gay -από το όνομα της μητέρας του κυβερνήτη του- και στις 6 Αυγούστου 1945 στις οκτώ και δεκαπέντε το πρωί, ρίχνει την πρώτη ατομική βόμβα ουρανίου στη Χιροσίμα. «Little Boy», την είχαν βαφτίσει οι Αμερικανοί. «Pikadon» την ονόμασαν οι επιζήσαντες, που σημαίνει ήχος και θόρυβος. Στις οκτώ και δέκα έξι λεπτά η Χιροσίμα έσβηνε από την επιφάνεια της γης. «Eνα εκτυφλωτικό φως γέμισε το αεροσκάφος» έγραψε ο κυβερνήτης του Enola Gay, σμήναρχος Πολ Τίμπετς. «Γυρίσαμε και κοιτάξαμε τη Χιροσίμα. Η πόλη ήταν σκεπασμένη από ένα τρομερό σύννεφο… που ανέβαινε σαν μανιτάρι. Κανείς δεν μιλούσε. Αίφνης, όλοι άρχισαν να φωνάζουν. Κοιτάξτε, κοιτάξτε, κοιτάξτε!». Ο συγκυβερνήτης Λιούις έγραψε στο ημερολόγιό του: «Θεέ μου! Τι κάναμε;»
Εφόσον δεν παραδόθηκε άμεσα η Ιαπωνία, τρεις μέρες μετά, οι Αμερικανοί με το βομβαρδιστικό Bock’s Car άφησαν πάνω από το Ναγκασάκι τον «Fat Man», τη δεύτερη ατομική βόμβα, πλουτωνίου αυτή τη φορά, στις έντεκα το πρωί. Επανάληψη της Χιροσίμα. «Η Ατομική Βόμβα της Χιροσίμα» από τη σειρά «Τα Φοβερά Ντοκουμέντα» των εκδόσεων Modatori-Φυτράκη ήταν από τα πρώτα βιβλία που έδειξε στη χώρα μας το χρονικό και τι πραγματικά συνέβη στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Oι τραγικοί hibakusha
Τα βιβλία, όμως, που έδειξαν περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο στην Ελλάδα και στον κόσμο ότι ο ατομικός πόλεμος ήταν τελείως διαφορετικός απ’ όλους τους προηγούμενους και ότι τα αποτελέσματά του συνεχίζονται μέχρι σήμερα ήταν «Τα Λουλούδια της Χιροσίμα» της Εντίτα Μόρρις και «Τα Παιδιά της Χιροσίμα» – μια συλλογή εκθέσεων μαθητών και μαθητριών υπό την φροντίδα του Ιάπωνα παιδαγωγού Αράτα Οσάντα. «Τα Λουλούδια της Χιροσίμα» αφηγούνται την τραγική μοίρα των hibakusha – όσων επέζησαν των βομβαρδισμών. Οι ήρωες της Μόρρις ζουν κλεισμένοι στις τραγικές τους αναμνήσεις, μια ζωή ταπεινή και στερημένη· δεν μπορούν να εργαστούν γιατί είναι άρρωστοι από τη ραδιενέργεια και πεθαίνουν. Ο ποταμός Oτα είναι ο μόνος τάφος που μπορούν να στολίσουν με λίγα λουλούδια εις μνήμην των δικών τους που χάθηκαν με την ανάσα του Pikadon.
Στη συλλογή του Αράτα Οσάντα, οι προσωπικές αφηγήσεις των παιδιών αποτελούν κάτι περισσότερο από ένα λογοτεχνικό ντοκουμέντο· είναι ένα μεγάλο «κατηγορώ» των παιδιών και μια προειδοποίηση για τον κίνδυνο της πυρηνικής καταστροφής. Είναι και τα δύο βιβλία που θα έπρεπε να διδάσκονται σε όλα τα σχολεία του κόσμου.
Η ηθική του πολέμου
Το 2002 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Εκκρεμές το βιβλίο με τίτλο Ηθικός Πόλεμος – Ηθική εν Πολέμω. Στο βιβλίο αυτό φιλοξενήθηκαν δύο κείμενα. Στο πρώτο με τίτλο «Το βραβείο του κυρίου Τρούμαν» η φιλόσοφος Ελίζαμπεθ Aνσκομπ (μετέπειτα καθηγήτρια του Κέμπριτζ) εκφράζει την αντίθεσή της στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όταν το 1957 είχε την ατυχή έμπνευση ή την «ευκαμψία» να απονείμει στον τέως πρόεδρο των ΗΠΑ Χάρυ Τρούμαν τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα. Στο δεύτερο κείμενο με τίτλο «Πόλεμος και Σφαγή» ο Αμερικανός φιλόσοφος Τόμας Νέιγκελ με αφορμή το κείμενο της Aνσκομπ, αναπτύσσει τις έννοιες του ηθικού και ανήθικου πολέμου, με αφορμή τους ατομικούς βομβαρδισμούς του 1945.
Ψέματα και μύθοι
Εδώ και εξήντα χρόνια, μεταξύ άλλων, συζητιέται το αν έπρεπε να αναζητηθεί η λύση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη σκιά του πυρηνικού μανιταριού. Εδώ, η διεθνής βιβλιογραφία είναι εκρηκτική. Ο Ου. Eκο είχε πει ότι η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αποτελούσαν έναρξη της εποχής της οικουμενικής επικοινωνίας. Οι Δυτικοί έστειλαν ένα μήνυμα στους Σοβιετικούς: «Προσέξτε γιατί θα πάθετε τα ίδια». Ο Αμερικανός Gore Vidal στο ιστορικό μυθιστόρημα «Χρυσή Εποχή» υποστήριξε, πρώτον ότι ο πρόεδρος Φ. Ντ. Ρούσβελτ ήταν αυτός που εσκεμμένα προκάλεσε τους Ιάπωνες να επιτεθούν στο Περλ Χάρμπορ προκειμένου να μεταστραφεί η κοινή γνώμη και να συναινέσει στην εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο, δεύτερον ότι ο πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν είχε πει ψέματα όταν επιχειρηματολογούσε ότι έριξε τις βόμβες, επειδή μια εισβολή στην Ιαπωνία θα κόστιζε χιλιάδες ζωές Αμερικανών. Και, τέλος, ότι ήταν μύθος το ότι οι Σοβιετικοί ξεκίνησαν τον Ψυχρό Πόλεμο υπό την ηγεσία του παρανοϊκού εξουσιομανούς Στάλιν. Παρόμοια επιχειρηματολογία αναπτύσσει και ο συγγραφέας και πολιτικός Πάτρικ Μπιουκάναν στο πολύκροτο βιβλίο του A Republic, Not an Empire: Reclaiming America’s Destiny (1999). «Hταν μεγάλη γκάφα -λέει- η συμμετοχή μας στον πόλεμο. Ο Χίτλερ δεν μας απειλούσε».
Στην πραγματικότητα η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι υπήρξαν τα φυσικά υποδείγματα οικουμενικής άσκησης πάνω στον τρόμο. Πλήρωσαν την εύθραυστη ειρήνη -για άλλους την ισορροπία της φρίκης- όλης της ψυχροπολεμικής περιόδου κατά την οποία δημιουργήθηκε η αίσθηση (Τζ. Φ. Κένεντι, Ρ. Μακναμάρα κ.ά.) ότι τα πυρηνικά όπλα θα έσωζαν τους λαούς υπό τον όρο ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν. Ταυτόχρονα, κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου παγιώθηκαν πολλές από τις σημερινές αδυναμίες της Ευρώπης στα θέματα εξοπλισμών, αμυντικής πολιτικής, ενισχύθηκαν οι φιλοατλαντικές πεποιθήσεις της Μεγάλης Βρετανίας και η αίσθηση της αμερικανικής προστασίας για τις μικρότερες χώρες – γεγονός που έδειχνε από τότε ότι η Ευρώπη δύσκολα θα γινόταν Μεγάλη Δύναμη. Eτσι για δεκαετίες, είχε δημιουργηθεί μέσω αρκετής προπαγάνδας, τυχοδιωκτισμών, εκατέρωθεν απειλών και διεθνών εξαπατήσεων μια κλιμάκωση δογμάτων (από το Flexible Response στο No First Use μέχρι το Arms Control) μέσω των οποίων οι δύο Μεγάλες Δυνάμεις έδειχναν ότι κατείχαν τα μέσα για να καταστρέψουν τον κόσμο. Mέσα από αυτό το πρίσμα, ιδιαίτερη συμβολή στα σύγχρονα τεκταινόμενα και τους κινδύνους της πυρηνικής δύναμης αποτελεί η πρόσφατη ελληνική έκδοση δύο παλαιότερων βιβλίων του Απόστολου Ν. Δεπάστα στην επιτομή με τίτλο Πυρηνική Εποχή και Αδογμάτιστο Κράτος (από τις εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς).
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: 7-08-05
