2006 Καλό καλοκαίρι, κ. πρόεδρε
του Ιού
Η κακοποίηση του τόπου διακοπών του πρωθυπουργού, σημάδι του βαθμού περιβαλλοντικής ευαισθησίας του Δημοσίου
Ο νέος χρόνος θα σημαδευτεί μεταξύ άλλων και από τη θέση που θα πάρουν τα πολιτικά κόμματα απέναντι στο περιβάλλον, εν όψει της συνταγματικής αναθεώρησης. Το πολύπαθο άρθρο 24 κινδυνεύει από την κυβερνητική επιμονή να το αναθεωρήσει, και μαζί με το άρθρο κινδυνεύει ο εναπομείνας δασικός πλούτος της χώρας, θύμα αυτή τη φορά της νόμιμης καταπάτησης και καταστροφής.
Όμως στο στόχαστρο της «πάση θυσία ανάπτυξης» δεν βρίσκονται μόνο τα δάση.
Σειρά έχουν πάρει όλες οι «αξιοποιήσιμες» γωνιές της Ελλάδας. Και φυσικά δεν θα γλίτωναν τα κάθε λογής ακατοίκητα νησάκια.
Η τύχη του Διακοφτού
Το Διακοφτό είναι ένα νησάκι-ακρωτήρι στην είσοδο του όρμου Κουμπάρας της νήσου Ιου. Το τοπίο με τα βράχια του είναι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, προβάλλει σε όλες τις τουριστικές καρτ ποστάλ της Ιου και είναι το πρώτο αξιοθέατο μνημείο της φύσης που βλέπει ο επισκέπτης όταν φτάνει με το πλοίο και αντικρίζει το κυκλαδονήσι.
Ένας στενός λαιμός άμμου που ενώνει δυο παραλίες επιτρέπει το καλοκαίρι σε παραθεριστές και λουόμενους την πρόσβαση στο Διακοφτό από τη στεριά. Το χειμώνα με τα πρώτα δυνατά μποφόρ τα κύματα χωρίζουν τις δυο αμμουδιές και το Διακοφτό γίνεται πάλι νησί.
Μαθαίνουμε ότι το νησάκι αυτό μαζί με τμήμα της παρακείμενης στεριάς πουλήθηκε σε Ελληνοαμερικανό επιχειρηματία, ο οποίος έχει υποβάλει σχέδια οικοδόμησης πάνω στο νησί και όχι στη στεριά. Πολύ φοβόμαστε ότι η οικοδόμηση του Διακοφτού είναι το πρώτο σημάδι μιας νέας πολιτικής για την τουριστική αξιοποίηση των λεγόμενων «βραχονησίδων» του Αιγαίου. Η ιδέα δεν είναι καινούργια. Την είχαμε ξανακούσει επί κυβέρνησης Μητσοτάκη (’90-’93), επενδυμένη μάλιστα με εθνικά προτερήματα. Βέβαια για το Διακοφτό δεν μπορεί κανείς να επικαλεστεί εθνικό κίνδυνο. Μόλις λίγα μέτρα το χωρίζουν -όταν το χωρίζουν- από την Ίο.
Τα ερωτήματα προς τους αρμόδιους είναι εύλογα:
– Η προστασία του Διακοφτού ως τοπίου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους δεν περιλαμβάνεται στη χωροταξική μελέτη της νήσου Ιου; Η χωροταξική αυτή μελέτη, ενώ έχει περάσει όλα τα γραφειοκρατικά στάδια εγκρίσεων, ακόμη και αυτό του Συμβουλίου της Επικρατείας, βρίσκεται για άγνωστους λόγους παγωμένη στο συρτάρι του κ. Σουφλιά, περιμένοντας την υπογραφή του. Χρειάζεται να υποθέσουμε εμείς τους λόγους αυτής της καθυστέρησης;
– Απαιτείται, ναι ή όχι, περιβαλλοντική μελέτη για την ανέγερση κτισμάτων σε βραχονησίδες και νησάκια του Αιγαίου; Πώς αλήθεια θα γίνεται η πρόσβαση στα κτίρια αυτά; Από θαλάσσης με λιμενικά έργα ή με τσιμεντένιους δρόμους και έργα πάνω στις αμμουδιές; Πώς θα περνούν τα καλώδια ηλεκτροδότησης; Εναέρια πάνω από τις αμμουδιές ή υπόγεια κάτω από τη θάλασσα; Πώς θα γίνεται η υδροδότηση και η αποχέτευση των οικοδομών; Πώς μια οποιαδήποτε δημόσια διοίκηση διανοείται την έκδοση οικοδομικής άδειας χωρίς να έχουν λυθεί τα θέματα αυτά;
– Ποιος προστατεύει τη δημόσια γη στο Αιγαίο; Υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος τίτλων από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου και τις Πολεοδομίες για τις βραχονησίδες στο Αιγαίο; Μπορεί καθένας, χωρίς έγκυρους τίτλους να οικειοποιείται δημόσια γη, με χρησικτησίες, δηλώνοντας απλώς ότι σε κάποια βράχια κάποτε είχαν ανεβεί οι γίδες των προγόνων του; Ποιες υπηρεσίες υποθάλπουν και ανέχονται παράνομες χρησικτησίες πάνω σε δημόσια γη; Αλήθεια, είναι απορίας άξιο, για να μην πούμε ύποπτο, πώς έχουν δαπανηθεί δισεκατομμύρια για το Εθνικό Κτηματολόγιο και δεν έχει κατά προτεραιότητα οριοθετηθεί ή καταγραφεί καμία δημόσια ή δασική γη ή τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους στο Αιγαίο ή αλλού.
– Το υπουργείο Αιγαίου, που με νομοθετική ρύθμιση έχει αναλάβει την αρμοδιότητα προστασίας του περιβάλλοντος και τον αρχιτεκτονικό έλεγχο των οικοδομών στο Αιγαίο, τι μέτρα και περιορισμούς δόμησης προτείνει;
Η παρουσία του πρωθυπουργού
Η ιστορία του Διακοφτού δεν είναι βέβαια η αρχή στην οικιστική κακοποίηση της Ιου, αλλά το μέγεθος της σχεδιαζόμενης νέας επέμβασης ασφαλώς εντυπωσιάζει. Το απογοητευτικό είναι ότι όλα αυτά πραγματοποιούνται στον κατ’ εξοχήν «προστατευόμενο τόπο» της περιόδου που διανύουμε. Ως γνωστόν ο πρωθυπουργός έχει επιλέξει εδώ και πολλά χρόνια την Ίο ως αγαπημένο του προορισμό για τις καλοκαιρινές διακοπές. Φαντάζεται λοιπόν κανείς τι γίνεται στην υπόλοιπη Ελλάδα, όταν κυριαρχεί η αυθαιρεσία και η καταστροφή (στο όνομα πάντα της ανάπτυξης) κάτω από τη μύτη του ισχυρού άνδρα της κυβέρνησης.
Εκτός, βέβαια, αν οι «αρμόδιοι» θεωρούν ότι το Διακοφτό βρίσκεται μακριά από τα πρωθυπουργικά βλέμματα, εφόσον ο κ. Καραμανλής περιορίζει την καλοκαιρινή του παρουσία στο Μαγκανάρι, στην άλλη άκρη του νησιού. Αστεία πράγματα. Άλλωστε στο Μαγκανάρι ξεφύτρωσε (επί πρωθυπουργίας Καραμανλή!) το νέο φρούτο της οικιστικής ανάπτυξης των νησιών: ένα ογκώδες εμπορικό κέντρο στην ερημιά και πάνω στην παραλία. Οι δαιμόνιοι συμπατριώτες μας σκαρφίστηκαν τον τρόπο να υπερκεράσουν τους περιορισμούς στη δόμηση που προβλέπουν οι ισχύοντες νόμοι για το Αιγαίο. Βαφτίζουν «εμπορικά κέντρα» τις οικοδομές τους και έτσι αποκτούν δικαίωμα σε μεγαλύτερο ύψος και μεγαλύτερη κάλυψη. Οι υπηρεσίες κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν και όλοι είναι ευχαριστημένοι. Αυτή η «νομότυπη» κοροϊδία εφαρμόστηκε και στο μαγευτικό Μαγκανάρι, στην παραλία που επέλεξε ο κ. Καραμανλής για καλοκαιρινό του ησυχαστήριο. Το μήνυμα προς τους πολίτες είναι σαφές: όπου μπορείτε, εκμεταλλευτείτε τα κενά των νόμων και την αδράνεια των ελεγκτικών μηχανισμών. Χτίστε, πουλήστε, τελειώσατε.
Τα καλά νέα
Υπάρχουν όμως και καλά νέα. Δυστυχώς αυτά δεν αφορούν την ελληνική διοίκηση, αλλά τον έλεγχο των παρανομιών της ελληνικής διοίκησης από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πριν από ένα μήνα (25/11/06) είχαμε γράψει από τις στήλες αυτές για μια (και μοναδική) απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στο οποίο προσέφυγε μια κάτοικος άλλου κυκλαδίτικου νησιού, μετά την ουσιαστική άρνηση της ελληνικής διοίκησης να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις της δικαιοσύνης και να προβεί στην κατεδάφιση μιας αυθαίρετης κατασκευής που εμπόδιζε τη θέα της προσφεύγουσας και μείωνε την αξία της περιουσίας της. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξέτασε την υπόθεση και με την απόφασή του (υπόθεση 66725 Φωτοπούλου κατά Ελλάδας, 18 Νοεμβρίου 2004) δικαίωσε την προσφεύγουσα, κρίνοντας, μεταξύ άλλων, ότι η άρνηση ή παράλειψη της διοίκησης να προβεί στην κατεδάφιση του επίδικου τοίχου για μεγάλη χρονική περίοδο και χωρίς σοβαρό λόγο δεν είχε καμία νόμιμη βάση στο εθνικό δίκαιο. Εκτός αυτού, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εκτίμησε ότι υπήρξε παραβίαση της Σύμβασης για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, καθώς το εθνικό δίκαιο δεν προβλέπει προσφυγή που θα επέτρεπε στην προσφεύγουσα να επιτύχει την κατεδάφιση της επίδικης κατασκευής. Η ιστορία είναι απλή και καθημερινή, αλλά αγγίζει τον πυρήνα του οικιστικού και περιβαλλοντικού προβλήματος της χώρας, δηλαδή τη μη εφαρμογή από τη διοίκηση των νόμων και των δικαστικών αποφάσεων που προστατεύουν το περιβάλλον από την αυθαιρεσία.
Τώρα μαθαίνουμε ότι η υπόθεση έχει σημαντική εξέλιξη. Στην Ελλάδα δεν είναι αρκετά γνωστό ότι οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έχουν και συνέχεια. Δεν αρκεί δηλαδή η ικανοποίηση του προσφεύγοντος με τη χρηματική ή άλλη αποζημίωση που καλείται να του καταβάλει το κράτος, όταν διαπιστωθεί παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Υπάρχει μηχανισμός που ελέγχει τη συμμόρφωση των κρατών στην ουσία της απόφασης. Ελέγχεται δηλαδή όχι μόνο η δικαίωση του προσφεύγοντος (εφόσον το δικαστήριο κρίνει ότι έχει δίκιο), αλλά και τα μέτρα που πρέπει να παίρνει κάθε κράτος για να αποτρέψει παρόμοιες παραβιάσεις στο μέλλον.
Κάθε δύο μήνες συνέρχεται η Επιτροπή των αρμόδιων υπουργών όλων των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης και εξετάζει την πορεία εφαρμογής των αποφάσεων. Η τελευταία σύνοδος των υπουργών στις 6 Δεκεμβρίου εξέτασε μεταξύ άλλων και την τύχη της υπόθεσης αυτής. Η ομόφωνη απόφαση είναι σημαντική. Η συνάντηση των εκπροσώπων των υπουργείων:
« 1. Σημείωσε με ανησυχία ότι στην περίπτωση Φωτοπούλου το κράτος (σ.σ. δηλ. η Ελλάδα) δεν έλαβε μέχρι σήμερα μέτρα για την αποτελεσματική προστασία της περιουσίας της προσφεύγουσας, σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου.
2. Κάλεσε τις ελληνικές αρχές να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση και να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με αυτό, καθώς και σχετικά με γενικά προληπτικά μέτρα.
3. Αποφάσισε να επανεξετάσει αυτά τα θέματα κατά την 987η σύνοδό της (13-14 Φεβρουαρίου 2007)».
Ασφαλώς δεν περιμένουμε μέσα σε ένα μήνα να αλλάξει η λειτουργία της ελληνικής διοίκησης. Αλλά τουλάχιστον θα περιμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τι θα έχει να πει η ελληνική διοίκηση που για ακόμη μία φορά αποδεικνύεται αδιάφορη ή ανήμπορη να εφαρμόσει τη νομιμότητα σε ζητήματα περιβάλλοντος και οικιστικής αυθαιρεσίας.
(Ελευθεροτυπία, 30/12/2006)
