Άρνηση στράτευσης για λόγους συνείδησης στην Ελλάδα
ελλάδα Σ.Α.Σ.
Οι αντιρρησίες και η αντιμετώπισή τους
Ο θεσμός της υποχρεωτικής στράτευσης εισάγεται στην Ελλάδα το 1911, λίγο πριν την εμπλοκή της χώρας σε μια σειρά συνεχών πολέμων (Βαλκανικοί, 1ος Παγκόσμιος, εκστρατεία στην Ουκρανία, Μικρά Ασία). Η διάρκεια αυτής της εμπλοκής (πάνω από μια δεκαετία) και η συνεπακόλουθη εξάντληση των στρατιωτών – πολλοί από τους οποίους κατατάχτηκαν το 1911 και απολύθηκαν το 1923 – φέρνουν ως αποτέλεσμα το πρώτο μαζικό κύμα λιποταξιών στον ελληνικό στρατό.
Για τα επόμενα 60 χρόνια αρνητές στράτευσης για λόγους συνείδησης είναι σχεδόν αποκλειστικά οι Μάρτυρες του Ιεχωβά (ΜτΙ). Οι ποινές που αντιμετωπίζουν από τα στρατιωτικά δικαστήρια είναι πολύ βαριές, συνήθως 10 ή 15 χρόνια σε στρατιωτικές φυλακές μετά από αλλεπάλληλες καταδίκες. Ορισμένοι Μάρτυρες, κύρια κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου, καταδικάζονται σε θάνατο και εκτελούνται.
Το Σεπτέμβρη του 1977, κάτω από την πίεση διεθνών οργανισμών και ιδιαίτερα του Συμβουλίου της Ευρώπης, η κυβέρνηση Καραμανλή, στην τελευταία μέρα λειτουργίας της Βουλής, περνάει το νόμο 731, με τον οποίο όσοι αρνούνται να στρατευτούν για θρησκευτικούς λόγους μπορούν είτε να εκπληρώσουν τετραετή άοπλη θητεία σε στρατόπεδο είτε να φυλακιστούν για τέσσερα χρόνια σε στρατιωτικές φυλακές, εξαιρούμενοι κατόπιν από τις περαιτέρω προσκλήσεις. Δυο χρόνια πριν, κατά τη συνταγματική αναθεώρηση του 1975, η τότε πρόταση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. για την θέσπιση εναλλακτικής υπηρεσίας για όσους αρνούνται για ιδεολογικούς ή θρησκευτικούς λόγους να εκπληρώσουν στρατιωτική θητεία, είχε απορριφθεί από τη Νέα Δημοκρατία
Αν και τα κινήματα για το σεβασμό των δικαιωμάτων των στρατιωτών ήταν ιδιαίτερα ενεργά, το θέμα της μη θρησκευτικής άρνησης στράτευσης παρέμενε ως τότε ταμπού για τα κόμματα και το νεολαιίστικο κίνημα καθώς ο εκδημοκρατισμός και ο έλεγχος του στρατού, όπως και η λαϊκή παρέμβαση στα στεγανά του συστήματος, είχαν αναγνωριστεί ως βασικός στόχος, ο οποίος απαιτούσε τη συμμετοχή των “συνειδητοποιημένων” πολιτών στους υπάρχοντες θεσμούς.
Η πολιτική αμφισβήτηση μερικών από αυτούς τους θεσμούς και ειδικά της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, κερδίζει αρχικά έδαφος ανάμεσα στις τότε φρέσκιες οικολογικές ομάδες, στους κύκλους των ανυπότακτων και σε μέρος του αντεξουσιαστικού χώρου. Οι πρώτες σποραδικές αναφορές στο θέμα τοποθετούνται γύρω στα 1982-1984, ενώ η “Οικολογική Εφημερίδα” καθώς και η εξαιρετική για την εποχή του έκδοση του περιοδικού “Αρνούμαι” έρχονται να δώσουν φωνή και να προσανατολίσουν το νεογέννητο κίνημα υποστήριξης. Οι διεθνείς σχέσεις αναπτύσσονται, οι εκδηλώσεις και τα άρθρα πληθαίνουν, επιτυγχάνεται μια σχετική συνοχή και οι άμεσοι στόχοι δεν αποτελούν ακόμη αντικείμενο σύγκρουσης: αποφυλάκιση των ΜτΙ, παύση των διώξεων, νομοθεσία για εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία.
Το 1986-87 αναδεικνύονται οι πρώτοι μη θρησκευτικοί αντιρρησίες συνείδησης. Οι δηλώσεις τους είναι ανατρεπτικές, έχουν ανθρωπιστικό χαρακτήρα, δεν περιορίζουν την άρνηση σε ένα είδος στρατού η πολιτικού συστήματος, προωθούν τη Μη-Βία και την κοινωνική ανυπακοή. Το Μάρτιο του 1987 ο 28χρονος Μιχάλης Μαραγκάκης, ο πρώτος που έκανε δημόσια γνωστή την άρνησή του να στρατευτεί, συλλαμβάνεται και τον Ιούνιο καταδικάζεται σε τετραετή φυλάκιση.
Η κυβέρνηση εμμένει στη σκληρή της στάση, παρά το εντυπωσιακό κίνημα συμπαράστασης που αναπτύσσεται στην Ελλάδα και διεθνώς. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης καλύπτεται από εκτιμήσεις για την αντισυνταγματικότητα της άρνησης στράτευσης και της εναλλακτικής υπηρεσίας. Μετά από έφεσή του το Φεβρουάριο του 1988 η ποινή του Μαραγκάκη μετατρέπεται σε φυλάκιση 26 μηνών. Στις 22 του ίδιου μήνα αρχίζει απεργία πείνας που σταματά την Πρωτομαγιά, ύστερα από την υπόσχεση της κυβέρνησης που θορυβημένη από τη διεθνή υποστήριξη δηλώνει πως θα εξετάσει την υπόθεση της αντίρρησης συνείδησης κάτω από θετικό πρίσμα
Στο μεταξύ στις 12 Απριλίου του ίδιου χρόνου συλλαμβάνεται ο αντιρρησίας Θανάσης Μακρής που συμπαρίσταται με απεργία πείνας στο Μαραγκάκη. Στις 26/5 καταδικάζεται σε πενταετή φυλάκιση (αργότερα θα μετατραπεί σε 18μηνη), ξεκινάει νέα απεργία πείνας στην οποία τον συνοδεύει ο Μαραγκάκης και η οποία διακόπτεται όταν η κυβέρνηση δημοσιοποιεί νομοσχέδιο τον Ιούλιο. Αυτό το σχέδιο νόμου που προέβλεπε ανάμεσα σε άλλα διπλάσιας διάρκειας αναπληρωματική θητεία, δεν έφτασε ποτέ για συζήτηση στη Βουλή.
Κατά τη διάρκεια της φυλάκισης Μαραγκάκη – Μακρή αναπτύσσεται μια τεράστια καμπάνια αποστολής χιλιάδων επιστολών συμπαράστασης που φέρνει σε θέση άμυνας την κυβέρνηση. Στην Ελλάδα οργανώνονται δεκάδες συναυλίες και εκδηλώσεις συμπαράστασης, ενώ πάνω από είκοσι άτομα δηλώνουν αντιρρησίες συνείδησης για ιδεολογικούς λόγους
Ο Μιχάλης Μαραγκάκης αποφυλακίζεται το Δεκέμβριο του 1988 μετά από τρεις διαδοχικές απεργίες πείνας 71, 50 και 20 ημερών, ενώ ο Θανάσης Μακρής τον Ιούλιο του 1989 μετά από δύο απεργίες 55 και 33 ημερών. Και οι δύο αποφυλακίζονται έχοντας εκτίσει τα 2/3 της ποινής τους. Στο μεταξύ, η δυνατότητα άοπλης στρατιωτικής θητείας έχει επεκταθεί με νόμο (Φλεβάρης 1988) και στους ιδεολογικούς αρνητές, κανείς όμως δεν κάνει χρήση της ρύθμισης.
Από το 1989 η είσοδος των Οικολόγων Εναλλακτικών στη Βουλή και η θετική στάση του Συνασπισμού φέρνουν το θέμα στο κοινοβουλευτικό προσκήνιο. Την ίδια περίοδο και ως μετεξέλιξη των Επιτροπών Συμπαράστασης στους Μαραγκάκη και Μακρή δημιουργείται ο Σύνδεσμος Αντιρρησιών Συνείδησης. Αν και οι ΜτΙ εξακολουθούν να φυλακίζονται (ανά πάσα στιγμή υπάρχουν περίπου 400 έγκλειστοι με τετραετείς ποινές στις στρατιωτικές φυλακές), οι διώξεις κατά των μη θρησκευτικών αντιρρησιών με εξαίρεση τις διοικητικές κυρώσεις, παγώνουν. Το Φεβρουάριο του 1990 ο αριθμός τους φτάνει τους 27 και είναι επίσης σημαντική η εμφάνιση λίγο πριν των πρώτων αντιρρησιών συνείδησης στην Τουρκία.
Η κατάσταση αλλάζει το Μάιο του 1991 με τη σύλληψη του Νίκου Μαζιώτη. Ακολουθεί η σύλληψη του Παύλου Ναθαναήλ το Σεπτέμβριο. Στις δηλώσεις τους αναφέρουν ως λόγο άρνησης την ταξική/ αντεξουσιαστική τους συνείδηση και διακηρύσσουν την απροθυμία τους να υπηρετήσουν οποιαδήποτε μορφή εναλλακτικής θητείας. Καταδικάζονται σε ένα χρόνο φυλάκιση με τριετή αναστολή και αφήνονται πάλι ελεύθεροι, ενώ τους επιδίδεται φύλλο πορείας. Ο Μαζιώτης συλλαμβάνεται και πάλι στις 09/10/1992. Αρχίζει απεργία πείνας που θα διαρκέσει 50 μέρες και θα διακοπεί με τη αποφυλάκισή του.
Το 1992 η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ανακοινώνει την προετοιμασία νομοσχεδίου του οποίου η περιπέτεια τερματίζεται όταν απορρίπτεται από το (γνωμοδοτικό και μόνο) Νομικό Συμβούλιο του Κράτους ως αντισυνταγματικό στο τέλος της χρονιάς. Οι επόμενες κυβερνήσεις, αφήνουν τη φήμη για νομοσχέδιο που αναγνωρίζει την αντίρρηση συνείδησης να αιωρείται, προσπαθώντας με διάφορα τεχνάσματα όπως η “κοινωνική θητεία στο στρατό” να ελαχιστοποιήσουν τις πιέσεις τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό της χώρας. Οι αντιρρησίες έχουν φτάσει περίπου τους 100, αν και δεν είναι όλοι διατεθειμένοι να εκπληρώσουν κοινωνική υπηρεσία αν και όταν αυτή ψηφιστεί.
Οι περισσότεροι αντιρρησίες έχουν αλλάξει σπίτια και οι αρχές δεν τους ενοχλούν, κατάσταση που αλλάζει με τη σύλληψη τον Αύγουστο του 1995 του Νίκου Καρανίκα στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας. Ο Καρανίκας μεταφέρεται σε στρατιωτικές φυλακές και καταδικάζεται σε φυλάκιση τεσσάρων χρόνων για ανυποταξία σε καιρό γενικής επιστράτευσης. Το Δεκέμβρη του 1995 και μετά από την ανάπτυξη ενός μεγάλου κινήματος συμπαράστασης το Εφετείο μειώνει την ποινή του σε ένα χρόνο με τριετή αναστολή. Κατά την έξοδό του όμως από τη δικαστική αίθουσα και σύμφωνα με τη συνηθισμένη πρακτική των στρατολογικών αρχών, του επιδίδεται φύλλο πορείας. Ο Καρανίκας δεν παρουσιάζεται και η εναντίον του κατηγορία μετατρέπεται πλέον σε λιποταξία. Με την ίδια κατηγορία ο Νίκος Μαζιώτης, που έχει συλληφθεί για άλλη υπόθεση, καταδικάζεται το 1998 σε πρωτόδικη φυλάκιση δέκα μηνών, που στο Εφετείο μειώνεται στους οκτώ.
Στο μεταξύ και με καθυστέρηση δεκαετιών σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, ψηφίζεται τελικά στις 27/6/1997 ο νόμος 2510, που εισάγει μια μορφή πολιτικής κοινωνικής υπηρεσίας ως εναλλακτική της στρατιωτικής. Ο όρος αντιρρησίας συνείδησης αναφέρεται για πρώτη φορά σε νομικό κείμενο, χωρίς βέβαια αυτό να σηματοδοτεί την τυπική αναγνώριση ενός ανθρώπινου δικαιώματος. Αυτό φαίνεται πεντακάθαρα και από την εισηγητική έκθεση του νόμου, στην οποία αναφέρεται πως “η αντιμετώπιση του σχετικού ζητήματος των αντιρρησιών συνείδησης, με σεβασμό πάντα στον υποχρεωτικό και καθολικό χαρακτήρα της στρατιωτικής θητείας είναι αναγκαία και για τη συμμόρφωση της χώρας προς υποχρεώσεις που έχει αναλάβει από διεθνείς συνθήκες”… Το νομικό πλαίσιο που διέπει σήμερα την άρνηση στράτευσης για λόγους συνείδησης είναι ο νόμος 3421/2005
Η στάση του στρατού σκληραίνει πολύ αμέσως μετά την ψήφιση του νόμου. Οι πρώτοι ΜτΙ που αρνούνται να εκπληρώσουν εναλλακτική υπηρεσία καταδικάζονται σε έξι χρόνια φυλάκιση (το διπλάσιο της τότε ισχύουσας εναλλακτικής), ενώ οι Λάζαρος Πετρομελίδης και Γιάννης Χρυσοβέργης προσφεύγουν ενάντια στην υπερβολικά μεγάλη διάρκεια και τις συνθήκες εκπλήρωσης του θεσμού. Ο Πετρομελίδης συλλαμβάνεται κοντά στον τόπο κατοικίας του και τον Απρίλη του 1999 καταδικάζεται σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση, απελευθερώνεται δε με απόφαση του Εφετείου και μετά από την ανάπτυξη μεγάλου κινήματος συμπαράστασης.
Όπως ήταν φυσικό, ο νόμος δεν έλυσε τα πολλά και περίπλοκα προβλήματα που είχαν τόσα χρόνια συσσωρευτεί. Παρόλα αυτά η ψήφισή του χαιρετίστηκε ως θετικό βήμα, τόσο από το εξωτερικό όσο και από τους Έλληνες αντιρρησίες που επέλεξαν να στηρίξουν το θεσμό με τη συμμετοχή τους.
Από το 1998 μέχρι σήμερα έχουν εκπληρώσει ή εκπληρώνουν εναλλακτική πολιτική υπηρεσία πάνω από 1.000 αντιρρησίες, η πορεία υλοποίησης όμως του θεσμού έχει αναδείξει μια σειρά δυσλειτουργίες και προβλήματα, για τα οποία χρειάζονται συμπληρωματικές νομοθετικές ρυθμίσεις. Οι ρυθμίσεις αυτές έχουν επαρκώς αναλυθεί στην εξαιρετική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (1999) καθώς και στις προτάσεις της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
Αποφάσεις διεθνών οργανισμών
Μαζί με την ανάπτυξη της ιδέας της άρνησης στράτευσης στην Ελλάδα παρατηρείται μια έντονη κινητικότητα στην έκδοση ψηφισμάτων από πλευράς διεθνών οργανισμών. Το θέμα τίθεται ως ανθρώπινο δικαίωμα που πηγάζει από την εξάσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας σκέψης, συνείδησης και θρησκείας. Έτσι μετά το ψήφισμα της κοινοβουλευτικής συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (337 του 1967) και την υπερψήφιση της έκθεσης Macciocchi από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Φεβρουάριος 1983) ακολουθούν:
-Το ψήφισμα της 10/3/87 της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε.
-Η σύσταση R(87) της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης
-Το Ψήφισμα 1989/59 της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε.
-Διαδοχικά ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Σ’ αυτά θα πρέπει να προστεθεί και η αποδοχή από τον ΟΑΣΕ του δικαιώματος στην άρνηση στράτευσης, στη Διάσκεψη της Κοπεγχάγης τον Ιούνιο του 1990
Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στα ψηφίσματα Α4-0034/98 και Α4-0468/98, καθώς αυτά εκδόθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά την ψήφιση του ελληνικού νόμου. Στα ψηφίσματα αυτά η Ελλάδα καλείται να άρει τις τιμωρητικές διατάξεις του νόμου, να αμνηστεύσει τους αντιρρησίες σε βάρος των οποίων εκκρεμούν ποινικές διώξεις και να απαλλάξει πλήρως ή εν μέρει όσους είχαν δημόσια δηλώσει την άρνησή τους να στρατευτούν πριν την ψήφιση του νόμου. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και η δέσμευση της Διεθνούς Αμνηστίας να υιοθετήσει ως κρατούμενο συνείδησης όποιον δεν ενταχτεί στο νόμο λόγω των τιμωρητικών του διατάξεων.
Ιδιαίτερη επίσης σημασία αποκτούν η τεκμηρίωση από το Συμβούλιο της Ευρώπης της παραβίασης του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη από την Ελλάδα για τη διακριτική μεταχείριση που επιβάλλει στους αντιρρησίες συνείδησης (2001) και η για πρώτη φορά υιοθέτηση σχετικής έκθεσης (έκθεση Marty – 2001) από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η πρακτική επίσης της Ελλάδας να ασκεί συνεχείς και επαναλαμβανόμενες διώξεις για το ίδιο ουσιαστικά αδίκημα μπήκε στο στόχαστρο της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε. στην πρόσφατη συνεδρίασή της (Μάρτης 2005), καθώς αντιβαίνει ρητά στο Διεθνές Σύμφωνο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα.
Οι αντιδράσεις
Καθώς την καταστολή τους την έχει αναλάβει το κράτος, οι Έλληνες αντιρρησίες συνείδησης δεν έχουν γίνει αντικείμενο παρά φραστικών μόνο επιθέσεων. Εξαίρεση αποτελεί η προγραμματισμένη για τη δίκη του Παύλου Ναθαναήλ τοποθέτηση βόμβας από ομάδα νεοναζί, η οποία όμως σκάει στα χέρια των κατασκευαστών της. Οι δημοσιογραφικές επιθέσεις, ιδιαίτερα σκληρές στο παρελθόν, έχουν αμβλυνθεί σε τόνους, ενώ ένα μέρος του τύπου εκφράζει μια ουδέτερη ή και θετική στάση απέναντι στο ζήτημα. Με εξαίρεση άλλωστε κάποιες εφημερίδες που εκφράζουν πολιτικές απόψεις του δεξιού ή ακροδεξιού χώρου, η θεσμοθέτηση της κοινωνικής υπηρεσίας χαιρετίστηκε θετικά.
Από τον πολιτικό χώρο οι ισχυρότερες αντιδράσεις προέρχονται από τη Δεξιά και σχεδόν εκμηδενίζονται στην Αριστερά, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως η στάση της στο ζήτημα είναι ενιαία ή συναντά την πλήρη αποδοχή από πλευράς αντιρρησιών. Από πλευράς στρατιωτικού κατεστημένου δεν έχει γίνει κάποια χειρονομία καλής θέλησης, ίσα-ίσα που η διαχείριση του θεσμού από τον στρατιωτικό μηχανισμό του έδωσε μια σειρά όπλα απέναντι στους αντιρρησίες. Η πρακτική της τοποθέτησης, ανεξάρτητα από οικονομική και οικογενειακή κατάσταση, του συνόλου των αντιρρησιών σε απόσταση τετρακοσίων τουλάχιστον χιλιομέτρων από τον τόπο κατοικίας τους, λέει πολλά για τον τρόπο σκέψης των διαχειριστών του θεσμού και επιβάλλει την άμεση υπαγωγή του σε φορέα εκτός του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας.
Η θέση της εκκλησίας επίσης παραμένει υποκριτικά αρνητική, ταυτίζοντας την κοινωνική υπηρεσία με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, αφού προφανώς δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει το γεγονός πως τόσο ο Μαραγκάκης όσο και ο Μακρής, αλλά και άλλοι αντιρρησίες στη συνέχεια, ήταν άτομα με ορθόδοξη θεολογική παιδεία, την οποία άλλωστε χρησιμοποίησαν σε μεγάλο βαθμό για να ορίσουν τους λόγους της άρνησης στράτευσής τους.
Σήμερα
Μετά τη θέσπιση της εναλλακτικής υπηρεσίας, κύριοι στόχοι των αντιρρησιών συνείδησης είναι ο σεβασμός των δικαιωμάτων όσων επιλέγουν να την εκπληρώσουν, η αποφυγή των διακρίσεων σε βάρος τους, η πληροφόρηση για την άρνηση στράτευσης, την αντιμιλιταριστική δράση και την προώθηση της αντίρρησης συνείδησης ως στάσης μέσα στην κοινωνία, η αποποινικοποίησή της ολικής άρνησης στράτευσης, η διεκδίκηση του δικαιώματος στην αντίρρηση συνείδησης σε κάθε μορφής υποστήριξη που ο πολίτης καλείται να προσφέρει στο στρατό κα.
Αυτός ο αγώνας για μια ακόμη φορά δεν γίνεται χωρίς κόστος. Οι δικαστικές περιπέτειες των αντιρρησιών συνείδησης έχουν προκαλέσει για άλλη μια φορά το ενδιαφέρον της Ευρώπης, ενώ η War Resisters International, η διεθνής οργάνωση των αρνητών στράτευσης, αποφάσισε να αφιερώσει το έτος 2005 στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας μια εβδομάδα εκδηλώσεων στην Θεσσαλονίκη από 09 έως 15 Μάη. Η εξαιρετικά βαριά για απλή ανυποταξία καταδίκη του Λάζαρου Πετρομελίδη σε δυόμισι χρόνια φυλάκιση χωρίς αναστολή το Δεκέμβρη του 2004, ( η οποία μετατράπηκε σε πέντε μήνες με αναστολή στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο μετά από μια εντυπωσιακή σε πλήθος και ποιότητα ομάδα μαρτύρων υπεράσπισης) φαίνεται να αποτελεί μια από τις τελευταίες σπασμωδικές κινήσεις εκδίκησης ενός μηχανισμού που χάνει πια το παιχνίδι από τα χέρια του
Το ερώτημα που φαίνεται να αναπτύσσεται σε μικρά προς το παρόν κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας αφορά τον ίδιο τον θεσμό της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας. Τα στοιχεία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας δείχνουν πως όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι στρέφουν την πλάτη στον στρατό αποφεύγοντας να καταταγούν, χωρίς ωστόσο την ανάγκη για επίκληση ιδεολογικών ή άλλων λόγων. Ταυτόχρονα – και λόγω της αλλαγής του ρόλου του ελληνικού στρατού – εμφανίζονται νέες μορφές άρνησης στράτευσης. Ο Γιώργος Μοναστηριώτης, ο πρώτος επαγγελματίας στρατιωτικός που δήλωσε δημόσια την άρνησή του να συνεχίσει να υπηρετεί καθώς και ο Νίκος Μπαλτούκας, που αρνήθηκε για ιδεολογικούς λόγους να εκπληρώσει την εφεδρική του υποχρέωση, δίνουν την πρόγευση και μας κάνουν αισιόδοξους για το τι πρόκειται να επακολουθήσει.
Σύνδεσμος Αντιρρησιών Συνείδησης
“Ούτε μία ώρα στο στρατό” (04-03-2010)
Εκπομπή με θέμα την άρνηση στράτευσης στην οποία συμμετέχουν άτομα από την ομάδα Ι6 και το Σύνδεσμο Αντιρρησιών Συνείδησης.
- Artist: 1431am
- Τίτλος: Άρνηση στράτευσης
- Length: 120:42 minutes (110.51 MB)
- Format: MP3 Stereo 44kHz 128Kbps (CBR)
http://www.1431am.org/audio/oite-mia-ora-sto-strato-04-03-10
“ΟΥΤΕ ΜΙΑ ΩΡΑ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟ”
Οι πόλεμοι θα σταματήσουν μόνο όταν οι άνθρωποι αρνηθούν να πολεμήσουν.
