Ο άγνωστος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ
Ο άγνωστος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ
Η εικόνα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που έχει μείνει στη σύγχρονη ιστορία των ΗΠΑ δεν έχει καμιά σχέση με την πραγματική του δράση τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
“Έχω έναν εφιάλτη”
Τα σαράντα χρόνια από τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ γιορτάζονται αυτή τη βδομάδα με ιδιαίτερη επισημότητα. Θα παιχτεί και πάλι στις αμερικανικές τηλεοράσεις το ίδιο ντοκιμαντέρ με τις γνωστές σκηνές: ο Κινγκ αγωνίζεται κατά του διαχωρισμού των μαύρων στο Μπέρμιγχαμ (1963), ο Κινγκ εκφωνεί τον περίφημο λόγο για “το όνειρό του” (I have a dream) στην Ουάσιγκτον (1963), ο Κινγκ διαδηλώνει στη Σέλμα της Αλαμπάμα για το δικαίωμα ψήφου (1965), και, τέλος, ο Κινγκ νεκρός στο μπαλκόνι ενός μοτέλ στο Μέμφις (1968).
Ο προσεκτικός τηλεθεατής θα παρατηρήσει το χρονολογικό άλμα από το 1965 στο 1968. Σ’ αυτό το διάστημα ο Κινγκ οργάνωσε τις σημαντικότερες καμπάνιες της ζωής του. Όλες οι ομιλίες του έχουν κινηματογραφηθεί. Όμως ποτέ δεν τις δείχνει η αμερικανική τηλεόραση. Τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης δεν είναι ακόμα πρόθυμα να συμφιλιωθούν με τη δράση του Κινγκ τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Και προτιμούν να την αποσιωπούν.
Οι ίδιοι που αποφάσισαν να ανακηρύξουν τα γενέθλια του Κινγκ σε εθνική εορτή, έχουν βαλθεί να βαλσαμώσουν την εικόνα του 1963. Είναι η καθησυχαστική εικόνα του απόστολου της “μη-βίας”, του κήρυκα της νομιμότητας. Όμως μετά τη θέσπιση των νόμων για τα πολιτικά δικαιώματα το 1964 και το 1965 ο Κινγκ στράφηκε στα θεμέλια των φυλετικών διακρίσεων και υποστήριξε ότι οι νόμοι των πολιτικών δικαιωμάτων είναι άχρηστοι αν δεν συνοδεύονται από αναγνώριση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών δικαιωμάτων. Ήταν τότε που περιέγραψε τη χαώδη απόσταση που χωρίζει τον φτωχό από τον πλούσιο πολίτη των ΗΠΑ και ζήτησε “ριζικές αλλαγές στην κοινωνία” και αναδιανομή του πλούτου. Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση του λόγου του συνοδεύτηκε με μια σαφή αντιϊμπεριαλιστική και αντιμιλιταριστική τοποθέτηση. Αντίθεση στον πόλεμο του Βιετνάμ, καταγγελία του καθεστώτος της Νότιας Αφρικής, συμμαχία με τους καταπιεζόμενους της Λατινικής Αμερικής.
Λίγους μήνες πριν από το θάνατό του, την παραμονή των Χριστουγέννων του ’67, ο Κινγκ έκανε τον δικό του απολογισμό των τελευταίων χρόνων: “Πρέπει να σας ομολογήσω σήμερα, ότι λίγο καιρό μετά την ομιλία μου εκείνη στην Ουάσιγκτον (“Εχω ένα όνειρο”), άρχισα να βλέπω ότι το όνειρο είχε μεταβληθεί σε εφιάλτη. Ηταν όταν τέσσερα όμορφα, ανυπεράσπιστα, αθώα μαύρα κορίτσια δολοφονήθηκαν σε μια εκκλησία του Μπέρμιγγχαμ της Αλαμπάμα.”
Τον Φεβρουάριο του 1965, ο Κινγκ, τιμημένος με το Νόμπελ Ειρήνης, θα βρεθεί στο κελί της φυλακής της Σέλμα. Είναι τότε που θα έρθει να του συμπαρασταθεί ο Μάλκολμ Χ, λίγες μέρες πριν από τη δική του δολοφονία. Στη Σέλμα ο Μάλκολμ Χ θα δηλώσει προς την Κορέτα Κινγκ ότι είναι πραγματικός σύμμαχος. Ο Βίνσεντ Χάρντιγκ, ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Κινγκ τα τελευταία χρόνια της ζωής του, θα σχολιάσει αργότερα αυτή τη σύγκλιση των δυο τραγικών ηγετών: “Ο ένας συμπλήρωνε τον άλλο, και προς το τέλος της ζωής τους το γνώριζαν.”
Η εξέγερση των μαύρων στο γκέτο Γουάτς στο Λος Αντζελες τον Αύγουστο του 1965 βρίσκει τον Κινγκ σε μια φάση αναθεώρησης της στρατηγικής του. Ο πολιτικός του λόγος γίνεται σκληρότερος από κάθε άλλη φορά: “Στα ταξίδια μου στο Βορρά ήρθα αντιμέτωπος με το τραγικό γεγονός ότι σχεδόν σε καμιά μεγάλη πόλη δεν υπάρχει δήμαρχος που να διαθέτει πολιτική γραμμή, κατανόηση και πολύ περισσότερο συμπάθεια για τα θέματα των πολιτικών δικαιωμάτων. Οι ελπίδες μας για μια εκούσια κατανόηση υπήρξαν μια χίμαιρα. Το μόνο που συνάντησα ήταν τύφλωση, βραδύνοια και σκληρότητα. Ολα αυτά μπορούν να αλλάξουν μόνο με ένα δυναμικό κίνημα.”
Το “δυναμικό κίνημα” αναπτυσσόταν ήδη. Και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ θα συναντηθεί τον Ιούνιο του ’66 με τους άλλους ηγέτες του κινήματος των πολιτικών δικαιωμάτων για να συντονίσουν τη δράση τους, πάνω από το νεκροκρέβατο του δολοφονημένου μαύρου ακτιβιστή Τζέιμς Μέρεντιθ. Και ένα μήνα αργότερα, στο Σικάγο, ο Κινγκ θα χτυπηθεί από πέτρα κατά τη διάρκεια της πορείας του διά μέσου των “λευκών” συνοικιών της πόλης. “Ποτέ δεν συνάντησα κάτι παρόμοιο. Συμμετείχα σε πολλές διαδηλώσεις στο Νότο, αλλά μπορώ να πω ότι ποτέ -ούτε ακόμα και στο Μισισίπι ή την Αλαμπάμα- δεν έχω έρθει αντιμέτωπος με τόσο εχθρικό και γεμάτο μίσος όχλο, όσο εδώ στο Σικάγο.”
Είναι η στιγμή που ο Κινγκ αποφασίζει να τοποθετηθεί ανοιχτά στο πιο καυτό ζήτημα, τον πόλεμο του Βιετνάμ. Τα μέλη της οργάνωσής του τον προειδοποιούν ότι θα κοπούν τα χρηματικά βοηθήματα από οικονομικούς παράγοντες. Ηταν ακόμα η περίοδος που δεν είχε γίνει ακόμα δημοφιλής στους κόλπους των προοδευτικών Αμερικανών η αντίθεση στον πόλεμο. Ομως ο Κινγκ δεν διστάζει.
Με την ομιλία του στην εκκλησία Ρίβερσαϊντ στη Νέα Υόρκη, ένα ακριβώς χρόνο πριν απ’ τη δολοφονία του, κηρύσσει τη δική του αντιπολεμική εκστρατεία και απαντά προκαταβολικά σ’ αυτούς που θα τον κατηγορήσουν ως προδότη, ότι θα ήταν προδοσία αν δεν μιλούσε. Αυτή η ομιλία, που μέρος της δημοσιεύουμε στις επόμενες σελίδες, δεν έχει καμιά θέση στους επίσημους εορτασμούς. Ακόμα και τα βιβλία που τη δημοσιεύουν, αρκούνται σε μια λογοκριμένη μορφή της, χωρίς μάλιστα να ειδοποιούν τον αναγνώστη ότι ο λόγος του Κινγκ έχει υποστεί περικοπές.
Με την ομιλία αυτή, το επίσημο κράτος θεωρεί πλέον τον Κινγκ ανοιχτό εχθρό. Τα ΜΜΕ ξεκινούν καμπάνια εναντίον του. Το σοβαρό περιοδικό Τάιμ χαρακτηρίζει την ομιλία “δημαγωγική συκοφαντία, που ακούγεται σαν εκπομπή από το Ράδιο-Ανόι”. Και η έγκυρη Ουάσιγκτον Ποστ συμπληρώνει: “Ο Κινγκ ξεστόμισε πικρές και βλαπτικές καταγγελίες, τις οποίες δεν μπόρεσε (και δεν θα μπορούσε) να τεκμηριώσει. Με την ομιλία προσέβαλε τους φυσικούς του συμμάχους. Πολλοί που μέχρι σήμερα τον άκουγαν με σεβασμό δεν θα του δείξουν ποτέ πια την ίδια εμπιστοσύνη. Ο Κινγκ μείωσε τη χρησιμότητά του προς το σκοπό του, προς τη χώρα του, προς το λαό του.”
Αυτός ο “άχρηστος” πλέον Κινγκ δεν υποχωρεί. Απαντά με ευθύτητα στην επίθεση των ΜΜΕ: “Υπάρχει κάτι περίεργα αντιφατικό στη στάση ενός Τύπου που σε εξυμνεί όταν λες ότι πρέπει να είμαστε μη βίαιοι απέναντι στον Μπουλ Κόνορ και τον Τζιμ Κλαρκ (σ.σ. πρόκειται για τους ρατσιστές σερίφηδες του Μπέρμιγχαμ και της Σέλμα) και σε καταριέται όταν λες ότι πρέπει να είμαστε μη βίαιοι απέναντι στα μικρά σκουρόχρωμα παιδιά του Βιετνάμ. Κάτι στραβό έχει αυτός ο Τύπος.”
Το καλοκαίρι του 1967 η εξέγερση των μαύρων εξαπλώνεται σε 150 πόλεις σε πολλές πολιτείες. Η κυβέρνηση του Λίντον Τζόνσον απαντά με στρατό και τανκς. Την επομένη της στρατιωτικής επέμβασης στο Ντιτρόιτ, ο Κινγκ στέλνει τηλεγράφημα στον πρόεδρο για να καταγγείλει την “αυτοκτονική και παράλογη” στάση του Κογκρέσου: “Πρόκειται για ένα παράδειγμα ηθικού ξεπεσμού.” Και παρουσιάζει μια νέα εκδοχή της θεωρίας του για τη μη βία: “Πώς μπορεί η κυβέρνηση να καταγγέλλει τη βία των μαύρων στα γκέτο, όταν η ίδια έχει δώσει ένα παράδειγμα βίας στην Ασία που συντάραξε όλο τον κόσμο; Μόνον όσοι αγωνίζονται για την ειρήνη έχουν το ηθικό δικαίωμα να μιλούν για μη βία.”
Στο τέλος του ’67 ο Κινγκ προετοιμάζει την πιο επιθετική πολιτική του εκστρατεία, την Καμπάνια του Φτωχού Λαού. “Οι απόβλητοι της χώρας μας -οι φτωχοί λευκοί και οι φτωχοί μαύροι- ζουν σε μια απάνθρωπα άδικη κοινωνία. Πρέπει να οργανώσουν μια επανάσταση ενάντια σ’ αυτή την αδικία, όχι ενάντια στη ζωή των συμπολιτών τους, αλλά ενάντια στις δομές εκείνες που επιβάλλουν την άρνηση της κοινωνίας να άρει το άγος της φτώχειας.”
Ο Κινγκ διατρέχει τη χώρα για να συγκεντρώσει τον “πολυφυλετικό στρατό των φτωχών”. Το σύνθημα της μη βίας αντικαθίσταται από την πολιτική της μαζικής ανυπακοής: “Η μη βίαιη διαμαρτυρία πρέπει τώρα να ωριμάσει σε ένα νέο επίπεδο, έτσι ώστε να ανταποκριθεί στην ανυπομονησία των μαύρων και τη σκληρή αντίσταση των λευκών. Αυτό το υψηλότερο επίπεδο είναι η μαζική πολιτική ανυπακοή.”
Ο Τύπος επιτίθεται πλέον σύσσωμος στον “εξτρεμιστή”. Το περιοδικό Ρίντερς Ντάιτζεστ προειδοποιεί για την “ένοπλη εξέγερση” που υποτίθεται ότι προπαγανδίζει ο Κινγκ. Και στις 4 Απριλίου 1968, ο “προδότης” δολοφονείται.
Από το Χάρλεμ στο Βιετνάμ
Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από την περίφημη ομιλία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην εκκλησία Ρίβερσαϊντ της Νέας Υόρκης, στις 4 Απριλίου 1967. Δεν ήταν η πρώτη φορά που εξέφραζε την αντίθεσή του στον πόλεμο του Βιετνάμ, αλλά για πρώτη φορά συνέδεσε αυτή την αντίθεση με τη στρατηγική του κινήματος.
‘Ερχεται κάποτε μια στιγμή που η σιωπή γίνεται προδοσία. Αυτή η στιγμή ήρθε για μας ως προς το Βιετνάμ. Η αλήθεια των λόγων τούτων είναι αναμφίβολη, αλλά η αποστολή στην οποία μας καλούν είναι πάρα πολύ δύσκολη. Ακόμη κι όταν ωθούνται από τις αξιώσεις μιας εσωτερικής αλήθειας, οι άνθρωποι δεν αντιστέκονται εύκολα στην πολιτική της κυβέρνησής τους, κυρίως σε καιρό πολέμου. Και το ανθρώπινο πνεύμα δεν κινείται δίχως μεγάλη δυσκολία ενάντια στην απάθεια της κομφορμιστικής σκέψης που κυριαρχεί στο περιβάλλον του και στον γύρω κόσμο. Πρέπει όμως να προχωρήσουμε. (…)
Η τραγική πραγματικότητα μου αποκαλύφθηκε όταν αντιλήφθηκα ότι ο πόλεμος κάνει κάτι πολύ χειρότερο από το να εξανεμίζει τις ελπίδες των φτωχών. Στέλνει τους γιους, τους αδελφούς και τους άντρες τους να παλέψουν και να σκοτωθούν σε ποσοστά εξαιρετικά υψηλότερα από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Παίρνουμε τους νεαρούς μαύρους άντρες, σακατεμένους από την κοινωνία μας, και τους στέλνουμε οκτώ χιλιάδες μίλια μακριά να εξασφαλίσουν στη ΝΑ Ασία ελευθερίες που ποτέ δεν γνώρισαν στην Τζόρτζια και το Ανατολικό Χάρλεμ. Νιώσαμε έτσι επανειλημμένα την ωμή ειρωνεία να παρακολουθούμε στην τηλεόραση μαύρα και λευκά αγόρια να σκοτώνουν και να σκοτώνονται μαζί για ένα έθνος που στάθηκε ανίκανο να τα βάλει στο ίδιο θρανίο. Τα βλέπουμε, ενωμένα από μια βάναυση αλληλεγγύη, να καίνε μαζί τις καλύβες κάποιου φτωχού χωριού, αλλά ξέρουμε πολύ καλά ότι δεν θα ζήσουν ποτέ στην ίδια γειτονιά του Ντιτρόιτ.
Ο επόμενος λόγος κατά του πολέμου προέρχεται από ένα βαθύτερο επίπεδο συνείδησης, καθώς γεννήθηκε από την εμπειρία μου στα γκέτο του Βορρά τα τρία τελευταία χρόνια – κυρίως τα καλοκαίρια. Στους απεγνωσμένους, απορριμμένους και οργισμένους νεαρούς μαύρους που συνάντησα έλεγα διαρκώς ότι τα μολότοφ και τα ντουφέκια δεν είναι σε θέση να λύσουν τα προβλήματα. Δοκίμασα να τους προσφέρω την πιο βαθιά μου συμπαράσταση και ταυτόχρονα να επιμείνω στην πεποίθησή μου ότι η κοινωνική αλλαγή προϋποθέτει τη μη βίαιη δράση. Αλλά με ρωτούσαν – και δεν είχαν άδικο: τι γίνεται λοιπόν στο Βιετνάμ; Μου έλεγαν ότι το ίδιο μας το έθνος χρησιμοποιεί τη μεγαλύτερη δόση βίας για να λύσει τα προβλήματά του, για να επιφέρει τις αλλαγές που επιθυμεί. Με τις ερωτήσεις τους κατάλαβα ότι ποτέ πια δεν θα μπορούσα να σηκώσω τη φωνή μου κατά της βίας των καταπιεσμένων στα γκέτο προτού προηγουμένως τοποθετηθώ ξεκάθαρα ως προς τον μεγαλύτερο σύγχρονο παραγωγό βίας στον κόσμο – την ίδια μου την κυβέρνηση. Για το καλό αυτών των παιδιών, για το καλό της κυβέρνησης, για το καλό των εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που σφαδάζουν κάτω από τη βία μας, δεν μπορώ να παραμείνω σιωπηλός.
Σε εκείνους που με ρωτούν “δεν είσαι πια ένας ηγέτης του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα;”, ζητώντας έτσι να με αποκλείσουν από το κίνημα της ειρήνης, έχω να απαντήσω το εξής: Στα 1957, όταν ιδρύσαμε τη Χριστιανική Διάσκεψη του Νότου, το σύνθημά μας ήταν “Να σώσουμε την ψυχή της Αμερικής”. Ημαστε πεισμένοι πως δεν πρέπει να περιορίσουμε την οπτική μας σε μερικά δικαιώματα για τους μαύρους, αλλά αντίθετα εκφράσαμε την πεποίθηση ότι η Αμερική δεν θα ελευθερωθεί ή δεν θα σωθεί ποτέ από τον εαυτό της παρά μόνον όταν οι απόγονοι των σκλάβων της χάσουν για πάντα τις χειροπέδες που ακόμη φορούν. (…)
Για μένα, η σύνδεση ενός ιερέα με την ειρήνη είναι τόσο προφανής, ώστε μερικές φορές ξαφνιάζομαι με όσους με ρωτούν γιατί μιλώ κατά του πολέμου. Ίσως αγνοούν ότι το χαρμόσυνο άγγελμα απευθύνεται σε όλους – κομμουνιστές και καπιταλιστές, στα παιδιά τους και τα δικά μας, σε μαύρους και λευκούς, επαναστάτες και συντηρητικούς. Μήπως λησμόνησαν ότι οφείλω υπακοή σε εκείνον που αγάπησε τόσο τους εχθρούς του ώστε να πεθάνει γι’ αυτούς; Τι μπορώ να πω στους “Βιετκόνγκ”, στον Κάστρο ή το Μάο; Να τους απειλήσω με θάνατο ή να μοιραστώ τη ζωή μου μαζί τους;
Αυτό είναι πιστεύω το προνόμιο και το χρέος όλων όσοι υπακούουμε σε δεσμούς ευρύτερους και βαθύτερους, δεσμούς που υπερβαίνουν τους στενούς στόχους και τις θέσεις του δικού μας έθνους. Εμείς οφείλουμε να μιλούμε για τους αδύναμους, για όσους δεν έχουν φωνή, για τα θύματα του έθνους μας και γι’ αυτούς που ονομάζει εχθρούς, γιατί καμιά ανθρώπινη δύναμη δεν μπορεί να κάνει τα ανθρώπινα αυτά όντα να πάψουν να είναι αδελφοί μας. (…)
Η τρέλα του Βιετνάμ πρέπει με κάποιο τρόπο να τελειώσει. Και πρέπει να τη σταματήσουμε αμέσως. Μιλώ ως τέκνο του Θεού και αδελφός των φτωχών του Βιετνάμ που υποφέρουν. Μιλώ γι’ αυτούς που η γη τους ερημώθηκε, που αφανίστηκαν τα σπίτια τους, που καταστράφηκε ο πολιτισμός τους. Μιλώ για τους φτωχούς της Αμερικής που πληρώνουν το διπλό τίμημα: σμπαραλιασμένες ελπίδες στην πατρίδα, θάνατος και διαφθορά στο Βιετνάμ. Μιλώ ως πολίτης του κόσμου, ενός κόσμου εμβρόντητου από το δρόμο που πήραμε. Μιλώ ως Αμερικανός στους ηγέτες του ίδιου μου του έθνους. Η πρωτοβουλία του πολέμου υπήρξε δική μας. Από εμάς πρέπει να έρθει και η πρωτοβουλία για τον τερματισμό του.
Ο άβολος ήρωας
Το ποίημα που ακολουθεί γράφτηκε από τον Καρλ Ουέντελ Χάιμς, λίγους μόλις μήνες μετά τη δολοφονία του Κινγκ. Με μεγάλη ακρίβεια περιγράφει -προφητικά- τη δημιουργία του μύθου “Μάρτιν Λούθερ Κινγκ” και την αποσιώπηση της πραγματικής του δράσης.
Τώρα που είναι για τα καλά νεκρός
Ας τον υμνήσουμε
ας χτίσουμε μνημεία στη δόξα του
ας ψάλουμε το ωσαννά στο όνομά του.
Οι νεκροί γίνονται
οι πιο βολικοί ήρωες: Ανήμποροι
να σηκωθούν
και ν’ αρνηθούν τις εικόνες
που πλάθουμε από τις ζωές τους
Ετσι κι αλλιώς,
είναι πιο εύκολο να χτίσεις μνημεία
από το να φτιάξεις έναν καλύτερο κόσμο.
Κι εμείς, με τη συνείδηση ήσυχη
θα μάθουμε στα παιδιά μας
ότι ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος … κι ας ξέρουμε
πως παραμένει
η υπόθεση για την οποία έζησε
και πως το όνειρο για το οποίο πέθανε
παραμένει όνειρο,
το όνειρο ενός νεκρού ανθρώπου.
Ο Κινγκ και οι “υπηρεσίες”
Η πρώτη εντύπωση είναι ότι η μορφή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ είναι συνυφασμένη με τη σύγχρονη αμερικανική ιστορία. Το όνομά του δίνεται σε δρόμους και σε πλατείες σε όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, η δράση του διδάσκεται στα δημοτικά σχολεία και η γέννησή του γιορτάζεται ως εθνική εορτή. Πρώτος ο Τζίμι Κάρτερ το 1979 ήταν εκείνος που είχε την ιδέα να ανακηρύξει τον Κινγκ εθνικό ήρωα. Είχαν περάσει αρκετά χρόνια από το θάνατό του, και οι απόψεις του Κινγκ είχαν ήδη αρχίσει να ξεθωριάζουν, κάτω από το βάρος της μαζικής πλύσης εγκεφάλου για τον “απόστολο της μη βίας”. Ειρωνεία της τύχης: αυτός που υπέγραψε το διάταγμα για τη θέσπιση της “εθνικής εορτής” στα γενέθλια του Κινγκ το Νοέμβριο του 1983 δεν ήταν άλλος από τον Ρόναλντ Ρίγκαν. Φρόντισε βέβαια να συνοδεύσει την απόφασή του αυτή με τη δική του ιδέα για την παρακαταθήκη του Κινγκ: “Κάθε χρόνο, την Ημέρα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ας μην θυμόμαστε μόνο τον Κινγκ, αλλά ας αφιερωθούμε στις εντολές που πίστευε και ακολουθούσε κάθε μέρα: Αγάπα το Θεό με όλη σου την καρδιά και το γείτονά σου σαν τον εαυτό σου.” Και τον Ιανουάριο του 1986, ο αντιπρόεδρος Μπους πήγε αυτοπροσώπως στην Ατλάντα για να κηρύξει την έναρξη του εθνικού εορτασμού.
Η ειδυλλιακή αυτή εικόνα δεν ανταποκρίνεται βέβαια στη στάση των επίσημων αρχών των ΗΠΑ, όσο ο Κινγκ ήταν ζωντανός και ενεργός. Ο Ρίγκαν ήταν ο ίδιος που ως κυβερνήτης της Καλιφόρνια αναρωτιόταν μήπως ο Κινγκ ήταν κομμουνιστής, και ζητούσε να ληφθούν μέτρα εναντίον του. Και η CIA, που την υπηρέτησε τόσο πιστά ο Τζορτζ Μπους, ήταν η υπηρεσία που μαζί με το FBI αποκαλούσαν τον Κινγκ “τον πιο επικίνδυνο Νέγρο της χώρας”.
Η σχέση του FBI με τον Κινγκ έχει μείνει στην ιστορία των μυστικών υπηρεσιών της Αμερικής ως μια από τις μεγαλύτερες και σκοτεινότερες υποθέσεις παρακολούθησης, χειραγώγησης και πρόκλησης σκανδάλου. Την υπόθεση χειριζόταν προσωπικά ο Εντγκαρ Χούβερ, ο διαβόητος αρχηγός του FBI, ο οποίος ήταν ανοιχτά ρατσιστής και υποστήριζε ότι “ο Κινγκ είναι όργανο στα χέρια των ανατρεπτικών δυνάμεων, οι οποίες επιχειρούν να υπονομεύσουν το έθνος μας.” Μέχρι το 1962 υπήρχαν μόλις 5 μαύροι πράκτορες στο FBI: οι οδηγοί και ο καμαριέρης του ίδιου του Χούβερ. Την τελευταία περίοδο της ζωής του Κινγκ ο Χούβερ οργάνωσε μια επιχείρηση παγίδευσης του Κινγκ με κοριούς και μαγνητοταινίες με στόχο να αποδειχθεί ότι βρισκόταν υπό την επήρεια υπόπτων κομμουνιστών. Η παρακολούθηση επεκτάθηκε βεβαίως σε εξωσυγικές δραστηριότητες του Κινγκ. Τα υλικά “διέρρευσαν” σε κρατικούς αξιωματούχους και δημοσιογράφους. Στη μελέτη του για το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων ο Τέιλορ Μπραντς γράφει ότι το 1963 ο Χούβερ ήταν τόσο σίγουρος ότι ο Κινγκ αποτελεί κίνδυνο για την Αμερική, ώστε το FBI δεν τον ειδοποιούσε πλέον για τις απειλές κατά της ζωής του. Στα τέλη του 1964 πράκτορες του FBI ταχυδρόμησαν προς τη γυναίκα του Κινγκ απειλητικές επιστολές και μαγνητοφωνημένες αποδείξεις των εξωσυζυγικών του σχέσεων, με προφανή σκοπό να τον οδηγήσουν στην αυτοκτονία. Το σίγουρο είναι ότι όλη αυτή η εκστρατεία του Χούβερ έγινε με την πλήρη κάλυψη του Ρόμπερτ Κένεντι, ο οποίος κατείχε τότε τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα.
Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Καρλ Ρόουαν, ο οποίος υπηρέτησε στις κυβερνήσεις Κένεντι και Τζόνσον, και οι δύο Πρόεδροι των Δημοκρατικών ήταν ενήμεροι για τη δραστηριότητα του Χούβερ. Αργότερα ο Ρόουαν έγινε έμπιστος φίλος του Κινγκ και τον προειδοποίησε ότι η αντίθεσή του στον πόλεμο του Βιετνάμ θα βλάψει την υπόθεση των πολιτικών δικαιωμάτων. Μήπως όμως το FBI είχε κάποια σχέση και με τη δολοφονία του Κινγκ; “Θα πάω στον τάφο μου”, γράφει ο Ρόουαν, “πιστεύοντας ότι ο Χούβερ, ο βοηθός του ο Σάλιβαν και άλλοι στο FBI έπαιξαν κάποιο ρόλο στο να κλείσουν το στόμα σ’ αυτόν το μαύρο που προσποιούνταν ότι φοβούνται, οπωσδήποτε όμως τον μισούσαν.”
ΟΙ ΜΕΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΕ
1929
15/1: Γέννηση του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ στην Ατλάντα, Τζόρτζια.
1948
Ο Κίνγκ χρίζεται Βαπτιστής πάστορας και αποκτά πτυχίο κοινωνιολογίας. Συνεχίζει τις θεολογικές του σπουδές. Αρχίζει να μελετά τη διδασκαλία του Γκάντι.
1953-1955
18/2/53: Παντρεύεται την Κορέτα Σκοτ.
31/10/54: Τοποθετείται από τον επίσης πάστορα πατέρα του στην Εκκλησία της Ντέξτερ Αβενιου, Μοντγκόμερι.
5/6/55: Αποκτά διδακτορικό δίπλωμα θεολογίας από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης.
1956
26/1: Σύλληψη και φυλάκιση του Κινγκ για υπέρβαση του ορίου ταχύτητας. Είναι ήδη πρόεδρος της Ενωσης που δημιουργήθηκε τον Δεκέμβριο του ’55 με στόχο το μποϊκοτάζ των λεωφορείων του Μοντγκόμερι, ύστερα από τη σύλληψη της μαύρης Ρόζα Παρκς που αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της σε λευκό συνεπιβάτη.
30/1: Βομβιστική επίθεση στο σπίτι του.
21/2: Δικαστήριο καταδικάζει τον Κινγκ και άλλα 88 στελέχη της μαύρης κοινότητας βάσει νόμου που απαγορεύει το μποϊκοτάζ.
20/12: Το Ανώτατο Δικαστήριο κρίνει αντισυνταγματικές τις φυλετικές διακρίσεις που εφαρμόζονται στην Αλαμπάμα και ο Κινγκ είναι από τους πρώτους που θα ταξιδέψουν με ένα λεωφορείο στο οποίο οι επιβάτες δεν ταξινομούνται πλέον βάσει της φυλής τους.
1957-1958
8/8/57: Εκατό δεκαπέντε μαύροι ηγέτες ιδρύουν στο Μοντγκόμερι τη Χριστιανική Διάσκεψη του Νότου (SCLC) και εκλέγουν πρόεδρό τους τον Κινγκ.
9/9/57: Το Κογκρέσο εγκρίνει νόμο για τα πολιτικά δικαιώματα και συγκροτεί εδική επιτροπή.
23/6/58: Ο Κινγκ συναντά τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ.
17/9/58: Εκδοση του πρώτου του βιβλίου: “Βήμα προς την Ελευθερία. Η ιστορία του Μοντγκόμερι”.
20/9/58: Δέχεται επίθεση με μαχαίρι από την Αϊζόλα Κάρι στο κέντρο του Χάρλεμ. Τραυματίζεται σοβαρά στο στήθος.
1959
3/2: Ταξιδεύει στην Ινδία όπου θα παραμείνει επί ένα μήνα προσκαλεσμένος του πρωθυπουργού Νεχρού.
1960-1962
24/1/60: Μετακομίζει με την οικογένειά του στην Ατλάντα, όπου ορίζεται πάστορας στην ίδια εκκλησία με τον πατέρα του.
22/6/60: Συναντάται ιδιωτικά με τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Τζον Κένεντι.
19/10/60: Συλλαμβάνεται για καθιστική διαμαρτυρία στην Ατλάντα, αρνείται να πληρώσει εγγύηση και φυλακίζεται μαζί με τους υπόλοιπους διαδηλωτές (φοιτητές).
16/12/61: Συλλαμβάνεται κατά τη διάρκεια διαδήλωσης στο Ολμπανι.
27/2/62: Καταδικάζεται ως υπεύθυνος παράνομης διαδήλωσης.
27/7/62: Συλλαμβάνεται στο Ολμπανι για απείθεια κατά της αρχής, παρακώλυση συγκοινωνιών κ.λπ.
20/9/62: Πρώτη απόπειρα του Τζέιμς Μέρεντιθ να γίνει δεκτός στο Πανεπιστήμιο του Μισισίπι.
16/10/62: Ο Κινγκ συναντάται με τον πρόεδρο Κένεντι και ζητά την άμεση κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων.
1963
28/3: Γέννηση του τέταρτου παιδιού του.
16/4: Φυλακίζεται στο Μπέρμιγχαμ και γράφει το “Γράμμα από μια φυλακή του Μπέρμιγχαμ”.
28/8: Στο τέλος της μεγάλης Πορείας προς την Ουάσιγκτον εκφωνεί την περίφημη ομιλία του “Εχω ένα όνειρο”.
10/10: Ο Ρόμπερτ Κένεντι επιτρέπει στο FBI να παγιδεύσει το τηλέφωνο του Κινγκ.
1964
Μάρτιος: Ο Κινγκ συναντά τον Μάλκολμ Χ.
Ιούνιος: Εκδίδεται το βιβλίο του “Γιατί δεν μπορούμε να περιμένουμε”. Δολοφονίες υποστηρικτών των πολιτικών δικαιωμάτων. Ξεκινούν εξεγέρσεις στο Χάρλεμ, το Ιλινόι και την Πενσιλβάνια.
Δεκέμβριος: Του απονέμεται το Νόμπελ ειρήνης. Προηγουμένως έχει επισκεφθεί τον Βίλι Μπραντ και τον Πάπα Παύλο.
1965
2/1: Ο Κινγκ αναγγέλλει την έναρξη του Προγράμματος Αλαμπάμα, καμπάνιας για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων.
21/2: Δολοφονείται ο Μάλκολμ Χ.
16/3: Μαύροι και λευκοί διαδηλωτές κακοποιούνται από την έφιππη αστυνομία στο Μοντγκόμερι. Οι διαδηλώσεις και πορείες συνεχίζονται τις επόμενες ημέρες.
26/7: Περιοδεία του Κινγκ σε πόλεις του Βορρά.
6/8: Ο Κινγκ είναι μεταξύ των παρόντων, όταν ο πρόεδρος Τζόνσον υπογράφει το Νόμο για τα Εκλογικά Δικαιώματα. Τον ίδιο μήνα καταγγέλλει τον πόλεμο του Βιετνάμ και απαιτεί την άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων.
1966
Φεβρουάριος: Ο Κινγκ νοικιάζει διαμέρισμα στο γκέτο του Σικάγο.
Ανοιξη: Περιοδεύει στην Αλαμπάμα για να ενισχύσει τους μαύρους υποψηφίους.
16/5: Αντιπολεμική δήλωση του Κινγκ στην Ουάσιγκτον.
6/6: Δολοφονείται ο ακτιβιστής Τζέιμς Μέρεντιθ στο Τζάκσον.
10/7: Ο Κινγκ εγκαινιάζει καμπάνια για την ελεύθερη εγκατάσταση των μαύρων στο Σικάγο.
5/8: Λιθοβολείται κατά τη διάρκεια πορείας στο Σικάγο.
1967
12/3: Η Αλαμπάμα υποχρεώνεται να μετατρέψει σε μεικτά τα δημόσια σχολεία.
25/3: Σε ομιλία του στο Σικάγο, ο Κινγκ επιτίθεται στην κυβερνητική πολιτική στο Βιετνάμ.
4/4: Ομιλία του Κινγκ για τον πόλεμο του Βιετνάμ στη Νέα Υόρκη.
10/5: Ενας μαύρος φοιτητής δολοφονείται στο Τζάκσον.
6/7: Το υπουργείο Δικαιοσύνης ανακοινώνει ότι στους εκλογικούς καταλόγους πέντε νότιων πολιτειών έχει γραφεί το 50{239f029635181d89655d9f5197ced0c7530b2a0cc9cbc7d1798f9f7c796b465f} των μαύρων ψηφοφόρων.
12-17/7: Σε ταραχές στο Νιου Τζέρσι σκοτώνονται 23 άτομα και τραυματίζονται 725.
23-30/7: 43 νεκροί στο Ντιτρόιτ.
30/10: Ο Κινγκ και επτά ακόμη μαύροι ηγέτες φυλακίζονται ως υπεύθυνοι των διαδηλώσεων του 1963 στο Μπέρμιγχαμ.
1968
28/3: Ο Κινγκ τίθεται επικεφαλής πορείας στο Μέμφις σε συμπαράσταση απεργών της περιοχής. Ακολουθούν επεισόδια κατά τη διάρκεια των οποίων δολοφονείται ένας μαύρος έφηβος.
3/4: Η τελευταία ομιλία του Κινγκ στο Μέμφις.
4/4: Ο Κινγκ δολοφονείται στο μπαλκόνι του ξενοδοχείου του στο Μέμφις από ελεύθερο σκοπευτή. Πεθαίνει στο νοσοκομείο Σεντ Τζόζεφ’ς. Αργότερα θα συλληφθεί και θα καταδικαστεί για τη δολοφονία ο Τζέιμς Ερλ Ρέι.
9/4: Ο Κινγκ κηδεύεται στην Ατλάντα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
James Melvin Washington (ed.) “A Testament of Hope” (εκδόσεις Harper, 1986 Νέα Υόρκη). Η πιο ολοκληρωμένη έκδοση των σημαντικότερων έργων του Μάρτιν λούθερ Κινγκ, χωρίς απόκρυψη των τελευταίων χρόνων της δράσης του. Περιλαμβάνεται αυτούσιος ο λόγος του για το Βιετνάμ.
Vincent Harding “Martin Luther King. The Inconveniant hero” (Orbis Books, 1996 Νέα Υόρκη). Σειρά δοκιμίων, από έναν στενό συνεργάτη του Κινγκ. Αποκαλύπτεται με στοιχεία η επιχείρηση συγκάλυψης από το επίσημο αμερικανικό κράτος της ριζοσπαστικοποίησης του Κινγκ μετά το 1964. Σε ειδικό κεφάλαιο αναλύεται ο λόγος του Κινγκ κατά του πολέμου στο Βιετνάμ και οι αντιδράσεις των μέσων ενημέρωσης και των μυστικών υπηρεσιών.
Φ. Γκαβί κ.ά., “The Movement. Το αμερικάνικο ’68” (εκδόσεις Κομμούνα, Αθήνα 1988). Συλλογικό έργο για το ριζοσπαστικό κίνημα στην Αμερική τη δεκαετία του ’60. Περιλαμβάνεται φυσικά το κίνημα των μαύρων.
Herbert Aptheker “A Documentary history of the negro people in the
ΔΕΙΤΕ
Μάλκολμ Χ (Malcolm X) του Σπάϊκ Λι (1992). Πολύωρη κινηματογραφική βιογραφία του μαύρου ριζοσπάστη ηγέτη, αρκετά διαφωτιστική για το κλίμα μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν οι αντιρατσιστικοί αγώνες της δεκαετίας του ’60.
Ο Μισισιπής καίγεται (Mississippi burning) του Αλαν Πάρκερ (1988). Πολιτικό θρίλερ με θέμα την απαγωγή και δολοφονία τριών αγωνιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον αμερικανικό Νότο το 1964. Χαρακτηριστικό δείγμα του ξαναγραψίματος της πρόσφατης αμερικανικής ιστορίας από τους κυρίαρχους ιδεολογικούς μηχανισμούς: σαν πρωταγωνιστές του αντιρατσιστικού αγώνα παρουσιάζονται οι πράκτορες του FBI, που στην πραγματικότητα βέβαια είχαν άλλες ασχολίες…
(Ελευθεροτυπία, 29/3/1998)
………………………………………………………………………………….
18η Ιανουαρίου, μέρα της δολοφονίας του, είναι στις ΗΠΑ ημέρα μνήμης για το Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. ΔΕΙΤΕ την ιστορική ομιλία του για την ισότητα λευκών και μαύρων.
Martin Luther King “I have a dream”, 16 m.
http://www.youtube.com/watch?v=PbUtL_0vAJk Martin Luther King, Jr.: I Have a Dream, 12 m.
http://www.youtube.com/watch?v=iEMXaTktUfA
