Εθνικά κράτη: μια μηχανή φόνου, τρόμου και ρατσισμού,

Θανάσης Τριαρίδης

(Ομιλία που διαβάστηκε στην εκδήλωση της 4ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου με θέμα

«Εθνικά κράτη: μια φαντασίωση του ρομαντισμού ή μηχανές φόνου, τρόμου και ρατσισμού» –  Θεσσαλονίκη, 18-5-2007. )

1            Καταρχάς, θα ήθελα να σταθώ λίγο στον τίτλο της σημερινής εκδήλωσης καθώς εγώ ήμουν αυτός που τον πρότεινα. Βλέπετε, η έτσι και αλλιώς ελλειματική κουλτούρα διαλόγου που έχουμε τα τελευταία χρόνια έχει παραχωρήσει την θέση της σε ένα τηλεοπτικό-γηπεδικό θέατρο παραλόγου – πλέον, ακόμη κι όταν έχουμε τις καλύτερες προθέσεις, βιαζόμαστε να πούμε την (πάντοτε επείγουσα έως τρομερή) αλήθεια μας προτού ακούσουμε τα ερωτήματα. Αποτέλεσμα: εμείς νομίζουμε πως συζητήσαμε – μα στην ουσία κάναμε παράλληλους μονολόγους προαποφασισμένων βεβαιοτήτων.

Ο τίτλος μας, λοιπόν, είναι: Εθνικά κράτη: μια φαντασίωση του ρομαντισμού ή μηχανές φόνου τρόμου και ρατσισμού; Μπορεί σε κάποιους να φανεί επιθετικός – σίγουρα μια πιο ήπια διατύπωση θα ήσαν αποδεκτή από περισσότερους. Το βέβαιο είναι πως εκτός από το θέμα που βάζει ένας τέτοιος τίτλος εκφράζει και μια (πέρα για πέρα μειοψηφική) θέση. Ωστόσο αυτό δεν είναι κακό να συζητούμε μειοψηφικές θέσεις (επιπλέον για κάποιους –μιλώ για τον εαυτό μου– είναι εξαιρετικά ελκυστικό). Το πρόβλημα είναι όταν οι (μειοψηφικές ή πλειοψηφικές, ακραίες ή στρογγυλές) θέσεις μας επιβάλλονται ως «ευαγγελικά» χωρία, ως στίχοι τάχα «ιερών» βιβλίων, ως αξιώματα με τα οποία είτε θα συμφωνήσουμε, είτε θα χαθούμε. Όπως ίσως ξέρετε, ένας από τους προγραμματικούς άξονες της σειράς βιβλίων που ονομάστηκαν «Αντιρρήσεις» είναι να ανοίγουν διάλογο, να μην γίνουν κανενός είδους ευαγγέλιο…

Το πρώτο πράγμα που έχω να πω, πως ο τίτλος της εκδήλωσής μας δεν αναφέρεται στην έννοια του έθνους. Το έθνος είναι μια υποκειμενική πίστη, που βαραίνει διαφορετικά στην καρδιά του καθενός: κάποιοι πιστεύουν σε αυτό, κάποιοι δεν πιστεύουν. Για μένα η πίστη στο έθνος (και κάθε άλλου είδους πίστη) είναι μια προσωπική απόφαση, μια επιλογή του καθένα μας. Είναι κάτι σαν την πίστη στην Θεό. Και οφείλουμε να αγωνιστούμε για την δυνατότητα του κάθε ανθρώπου να πιστεύει σε όποιο έθνος επιθυμεί (ή σε κανένα) ή σε όποιο Θεό επιθυμεί (ή σε κανέναν). Η πίστη (ή η απιστία) του καθενός από εμάς είναι θεμελιακό ανθρώπινο δικαίωμα του. Και ως τέτοιο οφείλουμε να το υπερασπιστούμε.

Όμοια με όλους σας έχω και εγώ μια πίστη στην καρδιά μου για το έθνος: Πιστεύω πως δεν υπάρχουν έθνη, πως η ίδια η έννοια του έθνους είναι μια φαντασίωση του ρομαντισμού – στα μάτια μου πολύ περισσότερο αποκρουστική με το τέρας του Φρανκεστάιν (με το οποίο εξάλλου υπήρξαν και σύγχρονοι). Πιστεύω πως είναι μια μεγάλη φενάκη που σκλαβώνει τις ζωές των ανθρώπων

Ανατρέχω στο βιβλίο μου Σημειώσεις για τον τρεμάμενο σώμα (σελίδες 246-247 – καθώς και  http://www.triaridis.gr/keimena/keimD038.htm

[…] Με ρωτούν πολλοί:  δηλαδή κατά τη γνώμη σου δεν υπάρχει γαλλικό έθνος ή αγγλικό ή ρώσικο ή ελληνικό; Όχι, φίλοι μου, δεν υπάρχουν έθνη. Υπάρχει γαλλικός πολιτισμός ή αγγλικός ή ρώσικος ή ελληνικός (και φυσικά και πολιτισμός της Σρι Λάνκα ή της Νέας Γουινέας), υπάρχουν γλώσσες, κοινωνικές δομές, πολιτισμικές παραδόσεις – κι όλα αυτά υπό διαρκή εξέλιξη, αναδιαμόρφωση, διάλογο και ανάμειξη μεταξύ τους, ενταγμένα σε ευρύτερα σύνολα (Δύση, Ισλάμ, Ινδία, Κίνα, Νοτιανατολική Ασία κ.ο.κ.) και διακλαδωμένα σε απειράριθμα υποσύνολα. Αν κάποιοι αποφάσισαν να τετραγωνίσουν αυτούς τους πολιτισμούς και να τους εντάξουν σε φενακισμένες «εθνικές οντότητες», για να αιματοκυλήσουν τους ανθρώπους, να κάνουν εθνοκαθάρσεις, και γενοκτονίες, αυτό δεν σημαίνει πως ένας τέτοιος τετραγωνισμός δεν είναι μια πράξη ιδεολογικής βίας και απανθρωπιάς. Εκτός βέβαια αν δεχτούμε πως υπάρχουν «εθνικά γονίδια» και «εθνικό αίμα» – μα τούτες είναι οι παράλογες αρχές της φυλετολογίας και της ευγονικής.

Αυτή είναι η άποψή μου για το έθνος – μα συνάμα, όντας άεθνος και άπιστος, είμαι έτοιμος να υπερασπιστώ με κάθε τίμημα την αντίθετη άποψη ενός ανθρώπου που πιστεύει στην έννοια του έθνους και την θεωρεί συστατικό της ιδιοσυγκρασίας του. Οι περισσότεροι από εσάς ξέρετε πως αυτό το έχω κάνει στην περίπτωση όσων συμπολιτών μας αυτοπροσδιορίζονται ως εθνικά Μακεδόνες ή εθνικά Τούρκοι – και θα το έκανα με την ίδια ζέση αν κάποιος απαγόρευε σε έναν συμπολίτη μου να αυτοπροσδιοριστεί ως εθνικά Έλληνας… Μα αυτό δεν σημαίνει πως πιστεύω στα έθνη – σημαίνει πως σέβομαι τις ανθρώπινες επιλογές…

Και πάλι αντιγράφω από το ίδιο κεφάλαιο των Σημειώσεων για το τρεμάμενο σώμα:

[…] Υπερασπίζομαι και θα υπερασπίζομαι το δικαίωμα των ανθρώπων να υπάρχουν και να πιστεύουν αυτό που θέλουν (τούτη η δυνατότητα είναι ένα από τα συστατικά της ύπαρξής μας).  Υπερασπίζομαι και θα υπερασπίζομαι, όσο μπορώ, το δικαίωμα των ανθρώπων να μιλούν όποια γλώσσα τους εκφράζει, να μετακινούνται σε όποια γη θέλουν, να λατρεύουν όποιον θεό θέλουν ή και κανέναν, να υποστηρίζουν όποια ποδοσφαιρική ομάδα επιθυμούν. Υπερασπίζομαι και θα υπερασπίζομαι, όσο μπορώ, το δικαίωμα τους να αυτοπροσδιορίζονται, να λογαριάζουν ανεμπόδιστα (: δίχως χαστούκια, εκτοπίσεις, μουρουνόλαδα και κομμένες γλώσσες) τους εαυτούς τους εθνικά Μακεδόνες ή εθνικά Τούρκους ή ό,τι άλλο επιθυμούν – κι όταν μάλιστα πρόκειται για μειονοτικές ομάδες που για δεκαετίες δέχτηκαν και δέχονται την πολύμορφη βαρβαρότητα του κυρίαρχου εθνικού κράτους, πραγματικότητα που αναμφίβολα ισχύει για τους Μακεδόνες και τους Τούρκους της Ελλάδας, η μεγαλόφωνη και καθαρή υποστήριξη των δικαιωμάτων τους γίνεται ακόμη επιτακτικότερη ανάγκη. Μα τίποτε από όλα αυτά δεν συνεπάγεται το ότι πιστεύω στην ύπαρξη εθνών και εθνοτήτων ή πως δεν τα λογαριάζω για απάνθρωπες κατασκευές που αιματοκυλίζουν τον κόσμο. Οι προσεκτικοί αναγνώστες της στήλης γνωρίζουν πως ούτε στις θρησκείες πιστεύω (για την ακρίβεια τις αποστρέφομαι), ωστόσο θα αγωνιζόμουνα με κάθε τρόπο για το δικαίωμα των πιστών τους να πηγαίνουν στις εκκλησιές τους και τα μοναστήρια τους, τα τζαμιά ή τις συναγωγές τους και να λατρεύουν ανεμπόδιστοι τον θεό τους. Με την ίδια ζέση θα υπερασπιζόμουν το δικαίωμά τους να δηλώνουν εθνικά Έλληνες ή Κινέζοι ή Σουμέριοι, απευθείας απόγονοι του Διονύσου ή του Τουταγχαμών, οπαδοί της Ρεάλ Μαδρίτης ή οπαδοί της Φενέρ Μπαχτσέ, σαϊεντολόγοι ή δωδεκαθεϊστές, μύστες του δέκατου τρίτου θεού ή εκπρόσωποι του Αιώνιου Ήλιου, μεσσίες ή ακόμη και εξωγήινοι – γιατί το δικαίωμά (το κάθε δικαίωμα) των ανθρώπων είναι σημαντικότερο από την όποια διαφωνία μας μαζί τους. […]

Ωστόσο, φίλες και φίλοι, το θέμα της εκδήλωσής μας δεν είναι η προσωπική υποκειμενική πίστη ή απιστία του καθενός μας απέναντι στο έθνος… Το θέμα της εκδήλωσής μας είναι τα εθνικά κράτη, δηλαδή ένα πολιτικό κατασκεύασμα που στηρίζεται πάνω σε μια υποκειμενική προσωπική πίστη. Και αυτό ακριβώς είναι το πρόβλημα: πως είμαστε έτοιμοι να χαλάσουμε ανθρώπινες ζωές, πως είμαστε έτοιμοι να μακελέψουμε και να μακελευτούμε για μια προσωπική πίστη, για μια προσωπική φαντασίωση. Η άποψή μου είναι πως τα εθνικά κράτη, όπως άλλωστε και τα θρησκευτικά κράτη, υπάρχουν από την πρώτη τους γέννηση μόνον ως μηχανές φόνου, τρόμου και ρατσισμού – όταν πάψουν να λειτουργούν ως τέτοιες παύουν και να υπάρχουν. Και όπως τα θρησκευτικά κράτη είναι η κεντρική φαντασίωση (και η αυτοεκπληρούμενη προφητεία) των μονοθεϊσμών, έτσι και τα εθνικά κράτη είναι μια κεντρική φαντασίωση (και μια αντίστοιχη αυτοεκπληρούμενη προφητεία) του ρομαντισμού. Και στις δύο περιπτώσεις ο χαμός, ο αφανισμός, ο θάνατος του άλλου είναι οργανική λειτουργία της δικής μας σωτηρίας, είναι ζωτικός όρος της επιβίωσής μας.

Αξίζει να το σκεφτούμε λίγο περισσότερο όλο αυτό. Πιστεύω πως με τον ίδιο τρόπο που μια βόμβα φτιάχνεται για να εκραγεί, για να σκάσει πάνω σε κεφάλια ανθρώπων, έτσι και τα εθνικά κράτη φτιάχτηκαν για να αφανίσουν τον κάθε έναν άνθρωπο και την κάθε μια πολιτισμική κοινότητα που δεν χωράει στην εθνική φαντασίωση. Έτσι γίνονται οι εθνοκαθάρσεις – που είναι η βασική εθνοποιητική μέθοδος. Και πρέπει να ξέρετε πως η εθνοκάθαρση δεν είναι μόνον μία σφαγή – αλλά κάθε πράξη βίας που αποσκοπεί στο να εκκαθαρίσει μια περιοχή από μια πολιτισμική ομάδα με κοινά χαρακτηριστικά, είτε να την εξαναγκάσει σε φυγή είτε να την αφανίσει. Το ναζιστικό Lebensraum (η θεωρία του Ζωτικού Χώρου που ήσαν το βασικό πολιτικό επιχείρημα του Χίτλερ) ισχύει για κάθε εθνικό κράτος – σήμερα, για να μην γίνεται η επικίνδυνη συνδήλωση, το ονομάζουμε «εθνικά δίκαια»… Έτσι εθνοκάθαρση συνιστά η σφαγή των 32.000 αμάχων Τούρκων και Εβραίων της Τριπολιτσάς από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (στόχος: μια εκκαθαρισμένη Πελοπόννησος όπου θα στηνόταν το πρώτο καθαρό εθνικό κράτος της ιστορίας), εθνοκάθαρση (πολύ πιο ήπια, αλλά εθνοκάθαρση) συνιστά και η αποστέρηση δικαιωμάτων στους κατοίκους μιας περιοχής με σκοπό τον εξαναγκασμό τους σε φυγή. Κι ακόμη: εθνοκάθαρση συνιστά και η συνθήκη της Λωζάνης – και είναι η μόνη εθνοκάθαρση της ιστορίας που έγινε κατόπιν διακρατικής συνθήκης.

Ας σκεφτούμε τώρα, τι κάνανε όλοι όσοι ονομάζονται «Μεγάλοι Εθνικοί Ηγέτες» τα τελευταία διακόσια χρόνια: τίποτε άλλο από μια σειρά από επιτυχημένες εθνοκαθάρσεις σε βάρος ανυπεράσπιστων ανθρώπων. Ας σκεφτούμε πόσο «Μεγάλος Εθνικός Ηγέτης» θα λογαριάζονταν ο Χίτλερ, ο μεγαλύτερος χασάπης του 20ου αιώνα, εάν δεν είχε χάσει τον πόλεμο. Το παράδειγμα του Κεμάλ Ατατούρκ είναι χαρακτηριστικό: στην Τουρκία ονομάζεται ο «Πατέρας των Τούρκων», ο «Αναμορφωτής της Νέας Τουρκίας» – αν γράψεις σε μια εφημερίδα της Άγκυρας ή έστω σε μιαν απλή ιστοσελίδα πως ήταν ο Κεμάλ ήταν δολοφόνος αμάχων θα οδηγηθείς στην φυλακή για προσβολή πολιτεύματος. Κι όμως όλοι ξέρουμε πως ο Κεμάλ ονομάζεται «Μεγάλος Εθνικός Ηγέτης», ακριβώς διότι υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους εθνοκαθαρτές του καιρού του – αρκεί κανείς να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο εκκαθάρισε την Μικρασία με διαδοχικές γενοκτονίες (περίπτωση Αρμενίων) και εθνοκαθάρσεις (περίπτωση Ποντίων και Μικρασιατών Ελλήνων), ή τον τρόπο που δημιούργησε την εθνική αφήγηση της «Νέας Τουρκίας» (ακόμη και τον «θρύλο» των Γκρίζων Λύκων επινόησε στην δεκαετία του 1920, καθώς ήθελε να προβάλει το μοντέλο του «προαιώνιου Τούρκου» που «βαδίζει για να συναντήσει το μέλλον του»…).

Μα το να μιλάς για τα εγκλήματα του τουρκικού εθνικισμού στην Ελλάδα είναι εύκολο: είναι εύκολο να σκεφτόμαστε τα εγκλήματα εκείνων που τα εθνικά σχολεία, στρεβλώνοντας κάθε έννοια παιδαγωγικής, μας έμαθαν ως «προαιώνιους εχθρούς» μας. Το δύσκολο είναι να σκεφτούμε το πόσα εγκλήματα και πόσες εθνοκαθάρσεις έκανε η δική μας χώρα –το «ελληνικό εθνικό κράτος»– στους τελευταίους δύο αιώνες, αρχής γενομένης από την εθνοκάθαρση της Πελοποννήσου που επιτεύχθηκε με την σφαγή της Τριπολιτσάς τον Σεπτέμβριο του 1821… Αξίζει να σκεφτούμε τι πήγαν να κάνουν οι διάφοροι πρίγκιπες «Καψοκαλύβες» στην ενδοχώρα της Μικρασίας τα χρόνια 1919-1922. Μην κρύβουμε τις λέξεις μας: πήγαν να κάνουν εθνοκάθαρση…Αξίζει να σκεφτούμε τι απέγιναν οι Τσάμηδες, τι έγινε στην Παραμυθιά εκείνον τον Ιούλιο του 1944, ποιοι εν τέλει είναι οι Μακεδόνες και ποια η γλώσσα τους, πώς αφανίστηκε ολάκερο το οθωμανικό στοιχείο της Μακεδονίας στη συνθήκη της Λωζάνης. Όσοι μένουμε στη Θεσσαλονίκη άραγε ξέρουμε τι απέγιναν τα τζαμιά της πόλης μας; – ξέρουμε τι ήταν ο Μεβλεβή-Τεκές; Ξέρουμε ποια πληθυσμιακή σύνθεση είχαν τα Γιαννιτσά ή η Λάρισα πριν από 100 χρόνια; Στ’ αλήθεια γνωρίζουμε τι σημαίνουν οι λέξεις μπουκοβίνα ή ντρέμκα ή ζέλμπα ή από πού βγαίνει το υβριστικό επίθετο νεζνάμης; Πόσο σοβαρά έχουμε αναλογιστεί το έγκλημά μας για ογδόντα χρόνια απέναντι στους τουρκικούς πληθυσμούς της Θράκης; – γνωρίζει κανένας μας τι σημαίνει η λέξη μπάρα; Όσο για την πολυάριθμη εβραϊκή κοινότητα της Ελλάδας ας μην κρύβουμε τις δικές μας ευθύνες πίσω από την ναζιστική θηριωδία. Το Κάμπελ το έκαψαν Έλληνες, τα σπίτια και το κοιμητήρι των Εβραίων τα διαγούμιξαν Έλληνες, το Εβραϊκό Νοσοκομείο Χιρς διατηρεί μέχρι σήμερα την ναζιστική μετονομασία του (Ιπποκράτειο), την ταλμουδική επιγραφή στην είσοδο του την χάλασε η αξίνα το 1949 – τρία χρόνια μετά την δίκη της Νυρεμβέργης…

Τα εθνικά κράτη έχουν ως κύρια παιδαγωγική γραμμή μια μεγάλη «εθνική» αφήγηση του τρόμου: σε αυτήν τα κόκαλα των δικών μας είναι «ιερά» και το αίμα των εχθρών «ακάθαρτο» (κι ας μην πάει ο νου σας μόνο στον δικό μας «Εθνικό Ύμνο»: οι ίδιοι απαίσιοι στίχοι υπάρχουν και στην «Μασαλιώτιδα»). Σε αυτήν την μεγάλη αφήγηση του τρόμου βασιλεύει το πηχτό καθαρό παράλογο: για σκεφτείτε πόσο αφελής ή πόσο ανιστόρητος ή (ενδεχομένως) πόσο ψεύτης είναι ένας άνθρωπος όταν μιλάει για ελληνοχριστιανικό πολιτισμό: πρόκειται για μια κλασική αντίφαση εν ταυτώ, σαν να λέμε ξύλινο σίδερο… Κι όμως αυτή την παιδαριώδη κατασκευή την διδάσκουμε στα σχολεία μας – με το ίδιο μένος που οι Αναγεννημένοι Χριστιανοί των Η.Π.Α. στρέφονται ενάντια στην δαρβινική θεωρία. Οι ήρωες των σχολείων μας είναι χασάπηδες: ο Θεοδόσιος, ένας από τους μεγαλύτερους μακελάρηδες της ανθρώπινης ιστορίας, ο Βουλγαροκτόνος που έβγαλε τα μάτια από 14.000 αιχμαλώτους, ο Κολοκοτρώνης που έφτιαξε το πτωματόστρωτο των 32.000 σφαγμένων αμάχων της Τριπολιτσάς… Και πάντοτε τα «τέρατα» του δικού μας εθνικισμού δικαιολογούνται με τα «μεγαλύτερα τέρατα» της απέναντι πλευράς…

Νομίζω πως η θέση μου είναι πια σαφής: τα εθνικά κράτη, μια θεμελιακή πολιτική φαντασίωση του ρομαντισμού επινοήθηκαν για να είναι (και είναι) μηχανές φόνου, τρόμου και ρατσισμού. Για κοντά διακόσια χρόνια η ύπαρξη των εθνικών κρατών αιματοκυλίζει τον κόσμο: η σπορά τους είναι παγκόσμιοι πόλεμοι, γενοκτονίες, συνεχείς εθνοκαθάρσεις – μια παγκόσμια βασιλεία του τρόμου και του μίσους (και κατά συνέπεια βασιλεία του τυφλού και απαίσιου ρατσισμού)… Για κοντά 200 χρόνια η ανθρωπότητα ζεύτηκε στον κυρίαρχο τρόμο των εθνικών κρατών – και, αλίμονο, οι κολασμένοι της γης, ξεγελασμένοι και πουλημένοι από τους εξουσιαστές επαναστάτες, αποδέχονται τούτο τον τρόμο, συχνά κουρνιάζουνε μέσα του…

Κάποιος  καλοπροαίρετος θα μπορούσε να αντιγυρίσει κάποιος σε όλα αυτά: τι αντιπροτείνεις; Δεν είμαι πολιτικός φιλόσοφος, ως εκ τούτου μάλλον θα είμαι φριχτά κοινότοπος: σκέφτομαι πως θα μπορούσε κανείς να αντιπροτείνει τη δημοκρατία…  Δηλαδή, ένα πολίτευμα που μόνο ακρωτηριασμένο μπορεί να υπάρξει μέσα στα εθνικά κράτη ή στα θρησκευτικά κράτη. Σας αντιπροτείνω , λοιπόν, την παλιά λαχτάρα μιας κοινωνίας όπου δεν θα υπάρχουν εσωτερικά και εξωτερικά σύνορα, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι οι πρωταρχικές αξίες, όπου κανένας δεν θα βιώνει το εγώ του μέσα από την προϋπόθεση της εξόντωσης ενός άλλου, όπου θα μπορούμε ελεύθερα να καταφάσκουμε σε κάθε φαντασίωση ή εξίσου ελεύθερα να την αρνούμαστε… Σας αντιπροτείνω την κοινωνία την οποία υπαινίσσονται όσοι αρνούνται τους θεσμούς του τρόμου, όσοι ξεπερνούν τα σύνορα που μας έμαθαν ή μας πετάλωσαν… Οι αντιρρησίες συνείδησης, οι εθελοντές δάσκαλοι των μαχαλάδων, οι εθελοντές γιατροί του Τρίτου Κόσμου, αυτοί είναι οι ήρωές μου… Καθώς και όλοι εκείνοι που με την ίδια τους την πορεία στη ζωή και το έργο τους αρνήθηκαν κάθε ετεροκαθορισμό: στ’ αλήθεια, για να μείνω μόνο στον 20 αιώνα, σε ποιο «έθνος» ανήκαν ο Φραντς Κάφκα, ο Αλβέρτος Σβάιτσερ, ο Γουόλτερ Μπέντζιαμιν, ο Τζορτζ Όργουελ, ο Αντουάν Σεν Εξιπερί, ο Πρίμο Λέβι, ο Τζον Λένον. Σε ποιο «έθνος» ανήκε ο Άρης Αλεξάνδρου, θαμμένος εδώ και εικοσιεννιά χρόνια σ’ ένα παρισινό κοιμητήρι, τοις ένδον ρήμασι πειθόμενος;

Ήθελα να τελειώσω μ’ ένα γνωστό ποίημα. Μα κάποτε κάποιος μου είπε πως δεν είναι σωστό να βάζεις στίχους μεγάλων ποιητών ως δεκανίκι στις μικρές σου ακρότητες. Είχε δίκιο. Έτσι τελειώνω τις ακρότητές μου με ένα δικό μου δεκανίκι: κάτι σαν στιχούργημα που έγραψα σε καιρούς που άκουγα πως οι σφαγμένοι άμαχοι ορθώς σφάζονται, γιατί ποτίζουν, λέει, με το αίμα τους κάποιο δέντρο και πως οι συμπολίτες μας δεν μπορούν να διδαχτούν στο σχολείο τους την μακεδονική μητρική τους γλώσσα – διότι η γλώσσα αυτή είναι «ανύπαρκτη». Παρόλο που το στιχούργημα αυτό ανήκει σ’ ένα ανέκδοτο βιβλίο μου, σχεδόν την τελευταία στιγμή, λογαριάζοντας πως ίσως καλύπτει ένα εσωτερικό κενό μου, το έβαλα και στις Σημείωσεις για το τρεμάμενο σώμα (σελίδες 263-265).

Είναι το «Πτωματόστρωτο» (http://www.triaridis.gr/keimena/keimD053.htm)

***

Το πτωματόστρωτο
ή
αυτό δεν είναι ποίημα
Το ασκέρι όπου ήτον μέσα το ελληνικό έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριάκη, γυναίκες, παιδιά και άντρες, 32.000, μια ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς.
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
Διήγησις συμβάντων της Ελληνικής φυλής
Γυναίκες ων η λευκότης διεφιλονείκει και προς αυτήν την χιόνα, νεανίδες, ων ουδ’ ο θάνατος κατεμάρανε την χιόνα, βρέφη, τα μεν χειραπτάζοντα τους μαστούς και βαβάζοντα, τα δε το στόμα έχοντα επί μαστού αιμοφύρτου, νέοι, γέροντες, άντρες, ανάμικτοι κατέκειντο θέαμα βαρυπενθές… Ιδίως δε η εκ της πύλης των Καλαβρύτων μέχρι του σατραπείου λεωφόρος από λιθοστρώτου μετεσχηματίσθη, ιν’ είπωμεν, εις πτωματόστρωτον, και ουθ’ ο πεζός, ουθ’ ο ίππος επάτει επί της γης, αλλά επί πτωμάτων.
Ιωάννης Φιλήμων
Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως
Εμπρός, λοιπόν,
χιουμίστε στης άθλιας Τριπολιτσάς το μέγα κάστρο
και σφάξτε τα παιδιά και τις γυναίκες και τους γέροντες,
γυμνώστε τις κοπέλες και κάψτε τες,
περιγελάστε τες που ουρλιάζουνε μέσα στις φλόγες,
λιώστε τα κεφάλια των μωρών στους τοίχους,
γεμίστε τους δρόμους με κουφάρια κι ανθρώπινα μέλη
ώστε να σχηματιστεί εκείνο
το πτωματόστρωτον.
 
Και όταν τελειώσετε με τους ζωντανούς,
πάτε στο κοιμητήρι και ξεθάψτε τα πτώματα,
κι όπως είναι σαπισμένα, μισοφαγωμένα από τη γης,
κομματιάστε τα και αυτά, αξίζει τον κόπο.
 
Έτσι ν’ αφανίσετε την Τριπολιτσά·
την τρίτη μέρα ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης
θα μπει μέσα στην πόλη ένδοξος νικητής –
το άλογο του θα πατάει πάνω σε πτώματα.
Και μετά από δεκαοχτώ μήνες ένας Σπυρίδων Τρικούπης
θα πει σε έναν Διονύσιο Σολωμό
«κύριε, η Ελλάδα αναμένει τον Δάντη της»…
 
Χιουμίστε, λοιπόν, και θα γίνετε ήρωες,
απελευθερωτές, φάροι του γένους.
Οι εθνικοί ποιητές θα πούνε τους σφαγμένους «μιαρούς σκύλους»,
θα πούνε πως το αίμα τους ποτίζει «το αθώο χορτάρι»·
ναι, το χορτάρι θα είναι  α θ ώ ο και τα λιωμένα μωρά  σ κ ύ λ ο ι –
όπως το ακούτε.
 
Κι έτσι θα περάσουν τα χρόνια·
στα σχολεία οι έφηβοι θα τραγουδούν εθνικούς ύμνους,
Πρόεδροι Δημοκρατίας θα μιλούν για το παράδειγμά σας,
δάσκαλοι θα διδάσκουν, παπάδες θα χοροστατούν,
γυναίκες θα φορούν τα καλά τους και θα χειροκροτούνε τα αγήματα,
μπαμπάδες θα ανεβάζουνε τα παιδιά τους στους ώμους,
δακρυσμένοι συνταξιούχοι θα λένε «ζήτω η πατρίδα».
 
Για τους σφαγμένους δεν θα μιλά κανένας,
κανένας για τις κομματιασμένες γυναίκες,
κανένας για τα ολόσχιστα κρανία και τα ολοσκόρπιστα μυαλά,
κανένας για τα λαχταριστά σωθικά – κανένας.
Και οι σοφοί θα ονομάζουν την σφαγή  δ ι κ α ι ο σ ύ ν η
ή, έστω,  ι σ τ ο ρ ι κ ή  α ν α γ κ η –
εξάλλου κάποιοι άλλοι θα έχουν σφάξει περισσότερους από εμάς,
έτσι δεν γίνεται πάντοτε;
 
Γι αυτό χιουμίστε και μην σκοτίζεστε για τους κατοπινούς –
όλοι θα σας δοξάσουν κι όλοι θα κάνουν μούγγα·
τι ’ναι στ’ αλήθεια σόλοικο, παράταιρο πολύ
να μιλάς για σφαγμένους και για πτώματα,
να μιλάς για κομματιασμένα κορμιά
για χέρια πόδια κεφαλές και τα λοιπά
ενώ πατάς και περπατάς
στο πτωματόστρωτο.

***

Αυτό ήταν το στιχούργημά μου για εκείνο το παλιό πτωματόστρωτο. Και, δυστυχώς, θαρρώ πως σ ένα τέτοιο πτωματόστρωτο  π ε ρ π α τ ά μ ε  α κ ό μ η,  φίλες και φίλοι.

(Η εκδήλωση με θέμα Εθνικά κράτη: μια φαντασίωση του ρομαντισμού ή μηχανές φόνου, τρόμου και ρατσισμού» διοργανώθηκε στις 18-5-2007 από την σειρά «Αντιρρήσεις» των Εκδόσεων Τυπωθήτω στα πλαίσια της 4ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Συμμετείχαν οι συγγραφείς των Αντιρρήσεων Γιώργος Τσιάκαλος (Απέναντι από τα εργαστήρια του ρατσισμού), Παναγιώτης Δημητράς (Αναζητώντας τα χαμένα δικαιώματα στην Ελλάδα), Θανάσης Τριαρίδης (Σημειώσεις για το τρεμάμενο σώμα) ενώ με γραπτή του τοποθέτηση συμμετείχε ο Νίκος Δήμου (Ασκήσεις ελευθερίας). Τον συντονισμό της συζήτησης είχε ο δημοσιογράφος Γιάννης Κοτσιφός.)