Η ΩΡΑΙΑ ΠΑΡΘΕΝΟΣ
Το παρόν τεύχος της Εύπλοιας είναι διαφορετικό από τα προηγούμενα, δείτε το σαν ένα εγχειρίδιο, σαν πείραμα ή κάτι σαν οδηγό σε μια διαδικασία που στόχο έχει να σωθούν μεγάλες προστατευόμενες περιοχές των νησιών του Αρχιπελάγους.
Με το τεύχος αυτό θα προσπαθήσουμε να σας κοινωνήσουμε σε νέες συμμετοχικές δράσεις, με ορίζοντα το σεβασμό και τη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς, να σας μεταφέρουμε την εμπειρία 20 χρόνων ακτιβισμού με στόχο την προστασία της περιοχής Natura 2000 στο νησί που επιλέξαμε να ζήσουμε, και να μοιραστούμε μαζί σας το όραμα ενός Περιβαλλοντικού Πάρκου με τη δημιουργία ενός φορέα διαχείρισης όπου θα συμμετέχουν εθελοντές και ειδικοί επιστήμονες. Με την ελπίδα ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να δημιουργηθεί σε κάθε νησί, σε κάθε μικρό τόπο, από τους ίδιους τους κατοίκους και όπου θα συμπορεύεται ο εθελοντισμός με την ανταποδοτική εργασία και τα όποια κέρδη θα μοιράζονται μεταξύ των επαγγελματικά ασχολούμενων εταίρων μιας -για παράδειγμα- Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης, σας παρουσιάζουμε την πρότασή μας.
Η ΩΡΑΙΑ ΠΑΡΘΕΝΟΣ, της Εύπλοιας
Έχουν περάσει 20 χρόνια από τότε. Κάποιο βραδάκι, μετά από κουβέντες πολλές, η παρέα της «Εύπλοιας» αποφάσισε να θέσει ως προτεραιότητα την προστασία και διατήρηση της Απάνω Μεριάς, του βόρειου δηλαδή μισού της Σύρου που παρέμενε σχεδόν απείραχτο και παρθένο σε σχέση με το υπόλοιπο νησί που είχε ήδη, κατά μεγάλο μέρος, υποστεί την άνευ όρων άγρια ανάπτυξη.
Κι αυτό έγινε το όραμά μας.
Στην προσπάθειά μας να ευαισθητοποιήσουμε τους κατοίκους του νησιού, ξεκινήσαμε με έντυπο υλικό που μοιράζαμε πόρτα-πόρτα, συνεχίσαμε την ενημέρωση του κοινού με ολοσέλιδες καταχωρήσεις στον τοπικό τύπο, κάναμε ταινίες, που τότε ήταν ακόμη δύσκολη και ακριβή υπόθεση, δημόσιες προβολές για να πείσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε, συγκεντρώσαμε υπογραφές, οργανώσαμε ανοιχτές συναυλίες στην κεντρική πλατεία του νησιού και τέλος καταλήξαμε στις καταγγελίες, σε προσφυγές στο Συνήγορο του Πολίτη, σε μηνύσεις και, όταν χρειάστηκε, σε προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, όπου σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις δικαιωθήκαμε.
Τελικά ματαιώθηκαν ή σταμάτησαν πολλά αρπακολατζίδικα «έργα» ιδιωτών αλλά και του Δημοσίου, στην ουσία τους καταστροφικά για τη φύση, που γίνονταν με αποκλειστικό γνώμονα το κοντόφθαλμο κέρδος, και πολλές περιβαλλοντοκτόνες δράσεις όπως:
Παράνομες διανοίξεις δρόμων για την οικοπεδοποίηση της Απάνω Μεριάς, τουριστικοί οικισμοί, πυλώνες για τη μεταφορά υψηλής τάσης, ένα τεράστιο φράγμα, μια αιολική βιομηχανική μονάδα στην καρδιά του Natura, γιγάντια κεραία του ΟΤΕ, πίστα αγώνων μοτοκρός, συνεχής καύση σκουπιδιών στη χωματερή (Κοράκι), φόνοι προστατευόμενων αρπακτικών πουλιών κ.ά.
Όλοι αυτοί οι κίνδυνοι για αλλοίωση και καταστροφή της προστατευόμενης Απάνω Μεριάς αντιμετωπίσθηκαν όλα αυτά τα χρόνια από τα μέλη της Εύπλοιας αποτελεσματικά. Όμως θα συνεχίσουν να ελλοχεύουν όσο η Απάνω Μεριά παραμένει παρθένα. Σταθερός μας στόχος λοιπόν είναι να αποτραπεί η αλλοίωση και η προ των θυρών καταστροφή της.
Απευθυνόμαστε λοιπόν σε όλους εσάς,
Σ’ εσάς που πατάτε γερά στα πόδια σας, αλλά και σ’ εσάς που είστε γεμάτοι ανασφάλειες, που διανύετε την πολύ νεανική σας ηλικία, ή που είστε ενήλικες και υπερήλικες, ώριμες ή υπερώριμοι που ακόμη όμως η ψυχούλα σας φτερουγίζει, πεταρίζει, χοροπηδάει έστω κι αν δεν βοηθούν πάντοτε τα πόδια για να περπατήσετε μαζί μας, αλλά και σ’ εσάς όλους που κάνετε μιαν εντελώς βαρετή δουλειά και λέτε καθημερινά «δεν πάει άλλο» ενώ σκέφτεστε να τα παρατήσετε, ακόμη-ακόμη και σε όσους νιώθουν εντελώς παραιτημένοι και βλέπουν παντού αδιέξοδα, και σ’ εκείνους που νιώθουν παγιδευμένοι μέσα σε ένα πλέγμα συμβατικών υποχρεώσεων που όλους μας περισφίγγουν, μας πνίγουν, δεν μας αφήνουν το χρόνο καλά καλά να σκεφτούμε και να αποφασίσουμε τι θα μπορούσε αλήθεια να προσδώσει νόημα στη ζωή, σε όλους εσάς απευθυνόμαστε:
Ιδού λοιπόν πεδίον δόξης λαμπρόν, συνταχτείτε μαζί μας και αναλάβετε δράσεις ιεραποστόλου ή μεσαιωνικού ιππότη, ή τροβαδούρου, αναζητήστε μαζί μας το άγιο δισκοπότηρο, κι ως νέοι Ιντιάνα Τζόουνς ας ψάξουμε για τη χαμένη Ατλαντίδα που βρίσκεται 2 μόλις βήματα κοντά ή μακριά μας…
…ΣΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΥΡΙΑΝΟ ΤΟΠΙΟ…
Μια βόλτα στη φύση δίνει νόημα στην ύπαρξη, μια βόλτα αρκεί για να μας μεθύσει με εικόνες στιγμιαίες, σπάνιες, με μυρωδιές που θα ξαλαφρώσουν το άλγος της ψυχής μας. Μια μικρή ή μεγαλύτερη βόλτα μέσα στη φύση μας αναγεννά, μας ηρεμεί, μας χαλυβδώνει.
Για εμάς που ζούμε στα νησιά, η λιτή νησιωτική φύση είναι το βάλσαμό μας. Στο πέλαγος και στα βουνά, στα γκρεμνά και στις χαράδρες, στα πουλιά που συντροφεύουν τον αέρα, στα κελαϊδίσματα, στις ψιχάλες της βροχής που μας ξυπνούν από το λήθαργο, στο φύσημα του αέρα που μας δίνει νέα πνοή, στο σπάνιο χιόνι και στον εκτυφλωτικό ήλιο, στην ανάδυσή του τα πρωινά και στο μαγικό βύθισμά του στη θάλασσα το ηλιοβασίλεμα, εκεί βρίσκεται η ισορροπία μας.
Η Απάνω Μεριά, το τελευταίο συριανό τοπίο είναι το απόθεμα της ψυχικής ηρεμίας, είναι το γυναικείο χάδι μπροστά στο θάνατο, είναι ένας μοναδικός φυσικός και παραδοσιακός βιότοπος.
Οι λιγοστοί αγρότες συνεχίζουν να καλλιεργούν τα προϊόντα τους με τον ίδιο απαράλλακτο τρόπο της άνυδρης καλλιέργειας, ντομάτες, αγγουράκια, αμπελοφάσουλα, κουκιά, κρεμμυδάκια, λάχανα, κουνουπίδια, όλα μικροσκοπικά αλλά και πιο νόστιμα, φυσικά, χωρίς επιβαρυντικά φάρμακα.
Οι ελάχιστοι κτηνοτρόφοι που οδηγούν τα ζώα τους να βοσκήσουν στις σκλερές και το βράδυ τα γυρίζουν στα μαντριά, οι λίγοι μελισσοκόμοι που παράγουν εξαίρετο θυμαρίσιο μέλι.
Οι οικισμοί της που ουσιαστικά κατοικούνται μόνο τα καλοκαίρια.
Το μοναδικό τοπίο, με τις αναβαθμίδες και τις ξερολιθιές, τις ρεματιές, τις παραλίες και τα φυσητά από τον αέρα βράχια. Στο Διαπόρι, τη Γριά Σπηλιά, στο Μαρμάρι, τη Λία, τον Αετό, τη Βαρβαρούσα, το Δελφίνι.
Οι αρχαιολογικοί τόποι που αφηγούνται την αρχή της μεγάλης ανθρώπινης πορείας προς τον πολιτισμό, η πλούσια άγρια χλωρίδα και η πανίδα.
Αυτό υπήρξε το Όραμά μας και τώρα η Πρόταση
Να γίνει η Απάνω Μεριά το Περιβαλλοντικό Πάρκο της Σύρου
Η πρόταση λοιπόν είναι να παραμείνει η Απάνω Μεριά ως έχει, ένα παρθένο τοπίο, ένα μοναδικό Περιβαλλοντικό Πάρκο που θα αναδεικνύει τη νησιωτικότητα και θα μαζεύει επισκέπτες από όλο τον κόσμο για να θαυμάσουν την μοναδικότητα της συνύπαρξης Ανθρώπου και Φύσης,
ΕΝΑ ΠΑΡΚΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ,
ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΜΕ ΤΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΑΥΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ και τη συνέχειά της
Το Natura 2000 και η αξία Διατήρης
Ένα πρότυπο εγχείρημα λοιπόν ενταγμένο στον τομέα του αειφόρου τουρισμού με στόχευση την προστασία και την ήπια αξιοποίηση, με σύγχρονες αντιλήψεις, του πολιτισμού χιλιετιών και της ιδιαίτερης φύσης των νησιών μας.
Που θα στοχεύει στην προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση τόσο του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής, όσο και των μνημείων και των πολιτισμικών στοιχείων που συνδέονται με αυτό. Απώτερος στόχος του όλου εγχειρήματος είναι η διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης και η ευαισθητοποίηση, τόσο του τοπικού πληθυσμού όσο και των επισκεπτών –και κυρίως των παιδιών- για την προστασία του φυσικού πλούτου.
Τo Περιβαλλοντικό Πάρκο της Σύρου μπορεί να γίνει ΜΕ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟ, αλλά και με ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΕΙΣ (π.χ. “Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού” ΕΣΠΑ, LIFE+ κλπ.) ή με χορηγίες κάποιων ιδρυμάτων και ιδιωτών, που θα εξασφαλίζουν κάποιες θέσεις εργασίας για νέους και επιστήμονες. Για την απογραφή της Βιοποικιλότητας, τις μελέτες και το έργο θα χρειαστεί να εργαστεί μια ομάδα επιστημόνων (περιβαλλοντολόγος, βιολόγος, μουσειολόγος, γεωλόγος, δασολόγος, ορνιθολόγος, ίσως και άλλοι) και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό ταμείο.
ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ ΞΕΝΑΓΗΣΕΙΣ
Πιθανές δραστηριότητες
- Πορείες και περίπατοι στα μονοπάτια με τη συνοδεία οδηγών ή με gps navigation, για τους λάτρεις του αιγαιοπελαγίτικου τοπίου
- Ξεναγήσεις αρχαιολογικές και περιβαλλοντικές,
- Παρατήρηση αρπακτικών και μεταναστευτικών πουλιών, φιδιών, εντόμων κ.ά.
- Ξενάγηση στη βιοποικιλότητα. Παρατήρηση λουλουδιών, ορχιδεών, πληροφορίες για τα κυκλαδικά μαστιχόδεντρα, τις Αρεφτιές, τη Χαλέπιο πεύκη με την οποία δημιούργησε το μικρό παράδεισο της Γριάς Σπηλιάς ο Αμερικάνος Πήρσον.
- Συμμετοχή στο σχολικό Δίκτυο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, σε συνεργασία με την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια, με εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές σε θέματα που αφορούν τα φυτά, τα ζώα, τα πετρώματα, την ανάπτυξη εναλλακτικών βιολογικών καλλιεργειών,
- Δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης αλλά και ενημέρωσης όλων των ενδιαφερομένων για το μοναδικό αυτό χώρο.
Το δίκτυο των σηματοδοτημένων μονοπατιών της Απάνω Μεριάς καλύπτει αρκετά χιλιόμετρα και οι λάτρεις της πεζοπορίας θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν το Πάρκο και τα αξιοθέατά του μέσα από τις διαδρομές:
Κάμπος-Γριά Σπηλιά-Γράμματα (Διάρκεια 2.15΄ ώρα)
Κάμπος – Μαρμάρι (Διάρκεια 1 ώρα και 10΄ λεπτά)
Κάμπος – Παραλία Λία (Διάρκεια 1ώρα)
Παπούρι – Βαρβαρούσσα – Αετός (Διάρκεια 2 ώρες και 50΄ λεπτά)
Χαρτιανά – Κακός ποταμός – Δελφίνι (Διάρκεια 1 ώρα και 45΄ λεπτά)
Πανάχραντος – Ρηχωπό (Διάρκεια 1 ώρα και 30 λεπτά)
Ρηχωπό – Σπηλιά Φερεκύδη – Πλατύ βουνό (Διάρκεια 1 ώρα και 20΄ λεπτά)
Πλατύ βουνί – Γλυσούρα (Διάρκεια 1 ώρα και 20΄ λεπτά)
Σαν Μιχάλης – Καστρί – Χαλανδριανή (Διάρκεια 1.20΄ ώρα)
Το Πάρκο μπορεί να το διαχειρίζεται μια συριανή Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΜΚΟ) ή μια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (ΚΟΙΝΣΕΠ) ή μια Δημοτική Α.Ε. Οι δράσεις πρέπει να υποστηρίζονται από το δίκτυο εθελοντών και φίλων του Πάρκου.
Παράλληλα, η διαχειριστική ομάδα, με τη βοήθεια των εθελοντών, φροντίζει για την προστασία και αναβάθμιση της περιοχής ώστε να αποτελεί καταφύγιο για τα πουλιά και τα ζώα αλλά και ανάσα ζωής για τους ανθρώπους που την επισκέπτονται. Ενώ κάποια σπηλιά ή μια «θεμωνιά» θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μουσειακός εκθεσιακός χώρος που θα προσφέρει και ένα δροσιστικό στον περιπατητή.
ΕΥΠΛΟΙΑ – 20 ΧΡΟΝΙΑ ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
1. ΣΤΟΠ στις παράνομες διανοίξεις δρόμων από Νομαρχία, Δήμο, ΟΤΕ και ιδιώτες εντός της προστατευόμενης Απάνω Μεριάς:
2. Αρχές 1999 ξεκίνησε η διάνοιξη μεγάλης λεωφόρου με σκοπό να ενώσει το Κίνι με την παραλία Δελφίνι. Το έργο σταμάτησε, μετά από προσφυγή στο ΣτΕ.
3. Τρία χρόνια μετά νέα απόπειρα διάνοιξης δρόμου από τα Χαρτιανά προς το Δελφίνι που σταμάτησε άμεσα.
4. Στο Πλατύ Βουνί σταμάτησαν διανοίξεις κάθετων και οριζόντιων δρόμων για ιδιωτική πολεοδόμηση.
5. ΣΤΟΠ στη διάνοιξη δρόμου 2,5 χιλ. με αφετηρία το όρος Σύριγγας προς Σχιζομενές που θα ένωνε τις βορειοδυτικές παραλίες Άι Λούκας, Λία, Μέγας Λάκκος και Μαρμάρι.
6. Στον Πύργο ΟΤΕ διάνοιξη δρόμου όπου καμία κρατική υπηρεσία δεν γνωρίζει ποιος και γιατί τον ανοίγει. Τελικά η «Αιολική» απ’ αυτό το δρόμο μετέφερε νύχτα τις ανεμογεννήτριες στο βουνό Σύριγγας.
7. Σύριγγας – Διαπλάτυνση δρόμου με εξόρυξη πέτρας – μήνυση και καταδίκη του θρασύτατου ιδιώτη εργολάβου.
8. Σύριγγας κορυφή. Νέα διάνοιξη δρόμου από την ίδια εταιρεία και πάλι χωρίς άδειες. Καταδίκη εταιρείας και εργολάβου.
9. Σύριγγας – Αγώνας για να μη στηθούν «κατά συρροήν» τουρμπίνες αιολικής ενέργειας στην Απάνω Μεριά (οι οκτώ ανεμογεννήτριες του Σύριγγα, που σχεδιάζονταν αρχικά, έγιναν τέσσερις!) Έπειτα από δικαστική διαμάχη ετών το βιομηχανικό αιολικό πάρκο έχει κηρυχθεί παράνομο αλλά η εταιρεία «κωφεύει».
10.Παπούρι – ΣΤΟΠ σε φαραωνικό φράγμα στο βιότοπο του Αετού με “ετοιματζίδικες” μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
11.Πλατύ Βουνί – ΣΤΟΠ στην κατασκευή οικισμού 66 παραθεριστικών κατοικιών.
12.Κοράκι – Μηνύσεις στο Δήμο για τη συνεχή καύση σκουπιδιών στο σκουπιδότοπο.
13.Κάμπος – ΣΤΟΠ στις αγοραπωλησίες μεγάλων εκτάσεων από κερδοσκόπους με σκοπό να στηθούν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες.
14.Σύριγγας – ΣΤΟΠ σε πίστα αγώνων μοτοκρός χωρίς την επιβαλλόμενη αδειοδότηση.
15.Σύριγγας – ΣΤΟΠ στην παράνομη λατόμευση μαρμάρου.
16.Κάμπος – γνωστοποίηση εμπρησμού στον Κάμπο που είχε σαν αποτέλεσμα 3ήμερη πυρκαγιά σε περιοχή με πυκνή βλάστηση σχίνων και με προφανή σκοπό τον αποχαρακτηρισμό της περιοχής ως δασικής.
17.Συστηματικό γκρέμισμα ξερολιθιών και αναβαθμίδων στην περιοχή Κάμπος, στου «Αμερικάνου» και στον Πάλο, για την παράνομη βόσκηση αιγοπροβάτων.
18.ΣΤΟΠ στην τοποθέτηση της μεγαλύτερης κεραίας κινητής τηλεφωνίας του ΟΤΕ στο Αιγαίο, εντός αρχαιολογικής ζώνης, πάνω από τη σπηλιά Φερεκύδη.
19.Δημοσιεύματα στον τοπικό και πανελλήνιο τύπο, ένα χρόνο πριν, για τη γνωστοποίηση πολλαπλών φόνων, από κυνηγούς, σημαντικών προστατευόμενων πουλιών (1 σπιζαετός και 3 τουλάχιστον γεράκια) στην ευρύτερη περιοχή της Απάνω Μεριάς.
